ข้อความต้นฉบับในหน้า
ประโยค - อธิบายบาลีไว้อย่าง นามมิคัด และกริยมิคัด - หน้าที่ 109
ต ปัจจัย
ต ปัจจัยนี้ ตามหลักก็เป็นได้ทั้ง ๕ วาจา แต่ถ้านำมาแสดงเท่า ที่เห็นว่าจำเป็นและที่ชัดเจนโดยมาก เพราะบางวรรค เช่น เหตุกิฏฺฐ-วาจา มักไม่ค่อยมีใช้ และ ๗ ปัจจัยนี้ มีอิวิตรหลายอย่าง คือ มีกำหนดที่สุดจตุภังค เปลี่ยนที่สุดจตุภังค ถ้ามีดวงตัวเดียว ลง อิโกม บาง ถ้ามีจุด ๒ ตัว เมื่อไม่ลงก็ ต้องลง อิโกม บาง เปล่าต้องเป็นพยัญชนะที่สุวรรณ และอย่างอื่นตามฐานะที่ ควรบ้าง เมื่อลง ๗ ปัจจัยนี้แล้ว ใช้เป็นนามก็ดีบ้าง ตามนี้ที่ ท่านแสดงไวในแบบ จะนำมาแสดงไว้อย่างละ ๒-๓ ข้อ ดังนี้:-
ลงที่สุดจตุปัญญู เช่น ธาตุ มู และ นู เป็นที่สุด ลงที่สุด
ธาตุเสีย
คโต ไปแล้ว คบ ธาตุ ในความไป ความถึง
รโต ยินดีแล้ว รม ธาตุ ในความยินดี
แปลกที่สุดจตุูบ เช่น ธาตุ มู จ, ช, ป, เป็นที่สุด เอาที่สุด
ธาตุเป็น งู
อันเบรคแล้ว ลิษฺ ธาติ ในความร่ม
อุปโบ อันเบกินแล้ว อุป. ธาตุ ในความกิน
อันเบกวาแล้ว วุจ ธาติ ในความกลัว
เอาวเป็น งู
อันเบรคมองแล้ว คบุ ธาติ ในความคุ้มครอง
ธาตุมตัวเดียว ลง อิโกม. และธาตุมิ ๒ ตัว เมื่อไม่ลง ต้อง