วิธีแผ่เมตตาให้บุคคลผู้เป็นศัตรู : หน้า 45/149

6. วิธีแผ่เมตตาให้บุคคลผู้เป็นศัตรู เมื่อเราน้อมจิตเข้าไปยังผู้ที่เป็นศัตรู ปฏิฆะความแค้นเคืองย่อมเกิดขึ้นเพราะหวนนึกถึง ความผิดที่เขาทำแก่เรา วิธีแก้คือต้องหมั่นแผ่เมตตาบ่อยๆ ในบุคคลดังกล่าวข้างต้นตามลำดับ หรือคนใดคนหนึ่งก็ได้เพื่อบรรเทาความแค้นเคืองให้ได้เสียก่อนเมื่อเราพยายามไปอย่างนั้นแล้ว ความแค้นเคืองก็ยังไม่ดับไป ควรใช้วิธีการบรรเทาความโกรธโดยใช้วิธีการดังต่อไปนี้ วิธีการบรรเทาความโกรธ 1) ระลึกถึงโทษของความโกรธ โดยให้ระลึกถึงโอวาทของพระบรมศาสดาอย่างนี้ว่า 1. อุปมาด้วยถูกโจรเลื่อย ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย แม้หากว่าพวกโจรที่มีใจต่ำช้า จึงเอาเลื่อยมีคมสองข้างตัด อวัยวะน้อยใหญ่ ผู้ใดพึงยังใจให้ประทุษร้ายแม้ในโจรนั้น เธอนั้นไม่ชื่อว่าทำตามคำสอนของเรา เพราะทำใจให้ประทุษร้ายในโจรนั้น ดังนี้ประการหนึ่ง 2. ผู้โกรธตอบเลวยิ่งกว่าผู้โกรธก่อน ผู้ใดย่อมโกรธตอบต่อผู้โกรธแล้วผู้นั้นแลเลวเสียกว่าผู้โกรธที่แรกนั้นอีกเพราะเหตุ ที่โกรธตอบเขานั้น ผู้ที่ไม่โกรธตอบต่อผู้ที่โกรธตนแล้ว ชื่อว่า ย่อมชนะสงครามซึ่งชนะได้แสนยาก ผู้ที่รู้ว่าคนอื่นโกรธแล้ว เป็นผู้มีสติสงบเสงี่ยม ชื่อว่าประพฤติประโยชน์ทั้งสองฝ่าย คือ ทั้งฝ่ายตน และผู้อื่นดังนี้ 3. ธรรม 7 ประการที่ศัตรูมุ่งหวัง ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม 7 ประการ เหล่านี้ เป็นธรรมอันบุคคลผู้เป็นข้าศึก มุ่งแล้ว เป็นธรรมอันบุคคลผู้เป็นศัตรูจึงทำแก่กัน ย่อมมาถึงหญิงหรือชายผู้เป็นคนขี้โกรธ ธรรม 7 ประการ คือ 1 มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม 12 ข้อ 232 หน้า 244. 2 สังยุตตนิกาย สคถาวรรค, มก. เล่ม 15 ข้อ 189 หน้า 267. 3 อรรถกถาอุรคสูตร ขุททกนิกาย สุตตนิบาต, มก. เล่ม 46 หน้า 25 36 DOU ส ม า ชิ 7 : ส ม ถ ก ม ม ฏ ฐ า น 40 วิธี