การบรรลุฌานและการแผ่เมตตาในกัมมัฏฐาน : หน้า 61/149

2.3.3 บรรลุฌาน เมื่อเจริญเมตตาจนสำเร็จถึงขั้นสมสัมเภทหรืออุปจารสมาธิแล้ว ต่อจากนี้ก็ให้ทำ สีมสัมเภทนั้นให้เป็นนิมิตกัมมัฏฐาน แล้วพยายามร้องเสพนิมิตนั้นให้ต่อเนื่องสม่ำเสมอ ปรารภความเพียรให้มากทำให้มากทั้งกลางวันกลางคืน ทำทั้งหลับตา ลืมตา ยืน เดิน นั่ง นอน ในไม่ช้าก็จะบรรลุถึงอัปปนาสมาธิอันได้แก่ปฐมฌานอันเป็นฌานขั้นแรกได้อย่างไม่ยากเย็น ด้วยการทำภาวนาตามขั้นตอนดังที่กล่าวมานี้ เป็นอันว่าผู้เจริญเมตตากัมมัฏฐาน ได้บรรลุถึงปฐมฌานอันละนิวรณ์ 5 คือ กามฉันทะ พยาบาท ถีนมิทธะ อุทธัจจะกุกกุจจะ วิจิกิจฉา และประกอบด้วยองค์ฌาน 5 คือ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา เมื่อบรรลุถึงขั้นปฐมฌานเป็นฌานลาภีบุคคลแล้ว ต่อจากนั้นเมื่อพยายามเจริญภาวนา ให้ยิ่งขึ้นไปอีก โดยใช้นิมิต คือ สีมส้มเภทนั้นเป็นอารมณ์ ทำความเพียรอย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอ ไม่ลดละในการทำความเพียร ก็จะได้บรรลุฌานขั้นสูงขึ้นไปตามลำดับ คือ จะบรรลุถึงทุติยฌาน และตติยฌาน เป็นขั้นสุดท้าย ไม่ถึงขั้นจตุตถฌาน เพราะว่าในขั้นของจตุตถฌานมีองค์ฌาน เป็นอุเบกขาเวทนา แต่ว่าเมตตาเป็นฝักฝ่ายของโสมนัสเวทนา ดังนั้นเมตตากัมมัฏฐานจึง ไม่สามารถบรรลุถึงจตุตถฌานได้ 2.3.4 การแผ่เมตตาไปทั่วทิศและทั่วโลก ผู้ที่เจริญเมตตากัมมัฏฐานจนถึงขั้นอัปปนาสมาธิแล้ว ย่อมสามารถแผ่เมตตาเจาะจง ไปทั่วทุกทิศ คือ ย่อมแผ่เมตตาไปในทิศใหญ่ทิศหนึ่งมีทิศตะวันออกเป็นต้น ถัดจากนั้นย่อมแผ่ เมตตาไปในทิศใหญ่ที่สองถัดจากนั้นย่อมแผ่ไปในทิศใหญ่ที่สามถัดจากนั้นย่อมแผ่ไปในทิศใหญ่ ที่สี่ ในทำนองเดียวกัน ย่อมแผ่เมตตาขึ้นไปทางทิศเบื้องบนจรดพรหมโลก ทิศเบื้องล่างลงไป จรดอเวจีมหานรก ย่อมแผ่เมตตาไปในทิศน้อยทั้ง 4 คือ ตะวันออกเฉียงเหนือ ตะวันออก เฉียงใต้ ตะวันตกเฉียงเหนือ ตะวันตกเฉียงใต้ ด้วยการทำอย่างนี้ย่อมแผ่เมตตาไปในทิศทั้งหลาย ทั่วทุกทิศทุกทาง เหมือนนายสารถีควบม้าให้วิ่งไปทั่วบริเวณสนามม้า นอกจากนี้ย่อมแผ่เมตตาโดยไม่เจาะจงครอบคลุมไปทั่วทั้งโลกด้วยจิตที่ประกอบด้วย เมตตาอย่างไม่มีประมาณ โดยไม่มีเวรไม่มีภัย ไม่มีความพยาบาทเป็นเหตุผูกเวรสัตว์ไม่มีโทมนัส เป็นเหตุเบียดเบียนสัตว์ย่อมแผ่เมตตาไปยังหมู่สัตว์ทุกชนิดโดยเป็นผู้มีตนเสมอในสัตว์ทุกจำพวก สัตว์สองเท้า สี่เท้า มีเท้ามาก มีเท้าน้อยและไม่มีเท้า ทั้งคนชั้นต่ำ ชั้นกลาง ชั้นสูง ทั้งคนที่ เป็นมิตร เป็นศัตรู และเป็นกลาง ๆ ทั้งที่เป็นสตรีหรือบุรุษ ทั้งที่เป็นพระอริยเจ้าหรือปุถุชน ทั้งที่ เป็นเทวดาหรือมนุษย์ แผ่กระแสเมตตาไปทั่วถึงตลอดหมดทุกทิศทุกทางอย่างนี้ 52 DOU สมาธิ 7 : ส ม า ก ม ม ฏ ฐ า น 4 0 วิธี