อรูปฌานและความประณีตในระดับต่างๆ : หน้า 107/149

เนวสัญญานาสัญญายตนฌาน เรียกว่า จตุตถารุปปฌาน ก็ได้ ซึ่งมีความหมายว่า เป็นอรูปฌานอันดับที่ 4 ขั้นที่ 4 อันเป็นอันดับที่สูงสุดแห่งอรูปฌาน และสูงสุดในบรรดา สมาบัติทง 8 3.4 ความประณีตแห่งอรูปฌาน อรูปฌานเหล่านี้ มีอยู่ 4 ระดับ โดยการล่วงอารมณ์แต่ละอย่าง ดังนี้คือ อรูปฌานที่ 1 โดยการก้าวล่วงรูปนิมิต อรูปฌานที่ 2 โดยก้าวล่วงอากาศ อรูปฌานที่ 3 โดยก้าวล่วงวิญญาณที่เป็นไปอยู่ในอากาศ อรูปฌานที่ 4 โดยก้าวล่วงความไม่มีแห่งวิญญาณที่เป็นไปอยู่ในอากาศ อรูปฌานนี้จะไม่มีการละองค์ฌานในแต่ละขั้นเพื่อให้ถึงฌานที่สูงกว่าเหมือนกับใน รูปฌาน เพราะองค์ฌานของอรูปฌานทุกระดับ คือ อุเบกขาและเอกัคคตา แม้ว่าองค์ฌานแต่ละระดับจะเป็นตัวเดียวกัน แต่อรูปฌานในขั้นที่สูงกว่าย่อมมีความ ประณีตกว่าอรูปฌานในขั้นที่ต่ำกว่า การที่อรูปฌานทั้ง 4 มีความประณีตมากกว่ากันและกันนั้น มีอุปมาดังนี้คือ อุปมาที่ 1 ในพื้นชั้นล่างแห่งปราสาท 4 ชั้น กามคุณ 5 ที่ประณีตด้วยเครื่องบำรุงบำเรอ มีการ ฟ้อนรำ ขับร้อง และบรรเลงดนตรี เครื่องหอมและพวงดอกไม้ อาหาร ที่นอนและเครื่องนุ่งห่ม เหมือนของที่เป็นทิพย์ เป็นต้น ทุกสิ่งจัดไว้ครบ แต่ในชั้นที่ 2 กามคุณ 5 จัดไว้ประณีตกว่าชั้นล่าง ในชั้นที่ 3 ประณีตกว่านั้นไปอีก ในชั้นที่ 4 ประณีตกว่าชั้นอื่นๆ แม้ว่าพื้นทั้ง 4 ชั้นจะเป็นพื้นปราสาทเหมือนกัน แต่ก็มีความแปลกจากกันโดย พื้นปราสาทชั้นบนจะประณีตกว่าชั้นล่าง เพราะความสมบูรณ์แห่งกามคุณ 5 ต่างกัน 98 DOU สมาธิ 7 : ส ม ถ ก ม ม ฏ ฐ า น 4 0 วิธี