การเจริญจตุธาตุววัตถานเพื่อเข้าถึงพระธรรมกาย : หน้า 147/149

เป็นปัจจัยโดยเป็นเครื่องพยุงไว้แห่งธาตุ 3 อย่างนอกนี้ ดังนั้นควรพิจารณาเห็นว่าธาตุเหล่านี้ โดยเป็นปัจจัยของกันและกัน 12. อสมนาหารโต ในบรรดาธาตุทั้ง 4 ปฐวีธาตุย่อมไม่รู้ว่า เราคือปฐวีธาตุ หรือว่าเราเป็นที่ตั้งเป็นปัจจัยแห่งธาตุทั้ง 3 แม้ธาตุนอกนี้ก็ไม่รู้ว่า ปฐวีธาตุเป็นปัจจัยเป็นที่ตั้ง ของพวกเรา ในธาตุทั้งปวงก็มีนัยเช่นเดียวกัน 13. ปจฺจยวิภาคโต โดยการจำแนกปัจจัยธรรมของธาตุนั้น ๆ คือ ร่างกายของ สัตว์ทั้งหลายปรากฏมีขึ้นเนื่องมาจากสมุฏฐานทั้ง 4 คือ กรรม จิต อุตุ อาหาร บางส่วนมีกรรม เป็นประธานของสมุฏฐานอีก 3 อย่าง เป็นสิ่งอุดหนุนให้เกิด เรียกว่า กัมมชรูป ถ้ามีจิตเป็น ประธาน เรียก จิตตชรูป ถ้ามีอุตุเป็นประธานเรียก อุตุชรูป ถ้ามีอาหารเป็นประธาน เรียกว่า อาหารชรูป เมื่อนักปฏิบัติกำหนดโดยอาการ 13 แล้ว ธาตุทั้งหลายย่อมจะปรากฏ เมื่อนึกหน่วง ธาตุเหล่านั้นเนืองๆ อุปจารสมาธิย่อมเกิดขึ้น 5.4 การเจริญจตุธาตุววัตถานเพื่อให้เข้าถึงพระธรรมกาย ในคัมภีร์วิสุทธิมรรคอธิบายว่า การเจริญจตุธาตุววัตถานนี้ เมื่อพิจารณาธาตุทั้ง 4 ที่มีอยู่ในกายตนนั้น จะบรรลุได้เพียง “อุปจารสมาธิ” เท่านั้น เพราะธาตุทั้ง 4 นี้เป็นสภาวะ ล้วนๆ ผู้เจริญจะต้องใช้ปัญญาอย่างแรงกล้า จึงจะรู้เห็นในสภาวะเหล่านี้ได้ เหตุนี้สมาธิของ ผู้เจริญจึงไม่มีกำลังพอที่จะเข้าถึง “อัปปนาสมาธิ” ส่วนในวิชชาธรรมกาย อธิบายได้ดังต่อไปนี้ คือ เมื่อพิจารณาธาตุทั้ง 4 ที่ปรากฏในร่างกาย ตามนัยที่ได้อธิบายมาตั้งแต่ต้น จนใจสงบเป็น “อุปจารสมาธิ” แล้ว จากนั้นก็ทำใจนิ่ง ๆ ไว้ที่ศูนย์กลางกายเท่านั้น เพราะการเจริญจตุธาตุ ววัตถานในส่วนของสมถะ ไม่มีอุคคหนิมิตและปฏิภาคนิมิต เนื่องจากหากจะน้อมภาพ อวัยวะ ใดๆ (อาการ 32) มาเป็นนิมิต ก็จะเป็นกายคตาสติไป หรือจะน้อมอวัยวะส่วนที่มีลักษณะเป็น ธาตุดิน หรือธาตุน้ำ หรือธาตุลม หรือธาตุไฟ อย่างใดอย่างหนึ่งมาเป็นนิมิตก็กลายเป็น ภูตกสิณไป 1 กรรม หมายถึง กุศลและอกุศลที่เป็นปัจจัยให้รูปเกิดขึ้น จิต หมายถึง จิตอย่างใดอย่างหนึ่งที่เป็นปัจจัยให้รูป เกิดขึ้น อาหาร หมายถึง อาหารภายใสตนที่เป็นปัจจัยให้รูปเกิดขึ้น ฤดู หมายถึง ฤดูอย่างใดอย่างหนึ่ง 138 DOU สมาธิ 7 : ส ม ถ ก ม มัฏฐาน 4 0 วิธี