เรื่องพญานาค อภูริทัตตะ : หน้า 54/149

เรื่องพญานาค อภูริทัตตะ ครั้งพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญานาคชื่อภูริทัตตะ ได้อธิษฐานอุโบสถศีลแล้ว ขึ้นไปนอนขดอยู่บนจอมปลวกครั้งนั้นถูกพราหมณ์หมองูใช้ยามีพิษร้อนแรงเหมือนไฟบรรลัยกัลป์ ราดใส่ทั่วทั้งตัว กระทืบด้วยเท้าเพื่อให้อ่อนกำลังแล้วจับใส่ของเล็ก ๆ นำไปแสดงให้คนดูจนทั่ว ชมพูทวีป พระโพธิสัตว์ก็ไม่ได้แสดงอาการโกรธแต่อย่างใดเลย เพราะกลัวศีลขาด ดังข้อความ ในคัมภีร์จริยาปิฎกว่า “อาลัมพายน์จะตัด จะเผา จะฆ่า จะแทงด้วยหลาวก็ตามเถิดเราจะไม่โกรธเขาเลย ถ้าเราจะแลดูเขาด้วยความโกรธ เขาก็จะแหลกเป็นเหมือนขี้เถ้า ช่างเถอะทุบตีเราเถอะ เราจัก ไม่โกรธเลย ดังนี้แล้วก็หลับเนตรลง ทรงบำเพ็ญอธิษฐานบารมีไว้เป็นเบื้องหน้า ซุกเศียรเข้าไว้ ณ ภายในขนดนอนนิ่งมิได้ไหวติงเลย” เรื่องพญานาคชื่อจำเปยยะ ครั้งพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญานาคชื่อจัมเปยยะได้ถูกหมองูเบียดเบียนด้วย ประการต่างๆ ก็ไม่ได้แสดงอาการโกรธเคืองแต่อย่างใดเลย ดังมีเนื้อความในคัมภีร์จริยาปิฎกว่า ในกาลเมื่อเราเป็นพระยานาคชื่อจัมเปยยกะมีฤทธิ์มาก แม้ในกาลนั้น เราเป็นผู้ ประพฤติธรรม เพียบพร้อมด้วยศีลวัตร หมองูได้จับเราผู้ประพฤติธรรม รักษาอุโบสถให้เล่นรำ อยู่ที่ใกล้ประตูพระราชวัง หมองูนั้นคิดเอาสีเช่นใด คือ สีเขียว สีเหลือง หรือสีแดง เราย่อม เปลี่ยนไปตามจิตของเขา แปลงกายให้เหมือนที่เขาคิดเราได้ทำน้ำให้เป็นบกบ้างได้ทำบกให้เป็น น้ำบ้าง ถ้าแหละเราโกรธเคืองต่อหมองูนั้น ก็พึงทำเขาให้เป็นเถ้าโดยฉับพลัน ถ้าเราจักเป็นไป ตามอำนาจจิต เราก็จักเสื่อมจากศีล เมื่อเราเสื่อมจากศีล ประโยชน์อันสูงสุดจะไม่สำเร็จ กาย ของเรานี้จงแตกไปกระจัดกระจายอยู่ ณ ที่นี้ เหมือนแกลบจงกระจัดกระจายอยู่ก็ตามเถิด เรา จะไม่ทำลายศีลละ 2 เรื่องพญานาคชื่อสังขปาละ ครั้งพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญานาคชื่อสังขปาละ ได้ถูกบุตรนายพราน 16 คน ช่วยกันเอาหอกอันแหลมคมแทงเข้าที่ลำตัวถึง 8 แห่ง แล้วเอาเครือเถาวัลย์ที่เป็น 1 อรรถกถามหานิบาตชาดก ภูริทัตชาดก, มก. เล่ม 64 หน้า 68. * จัมเปยยจริยา ขุททกนิกาย ชาดก, มก. เล่ม 74 หน้า 264. พ ร ห ม วิ ห า ร 4 DOU 45