ข้อความต้นฉบับในหน้า
ถ้าเราโกรธเขา ก็ชื่อว่าไม่ทำตามคำสอนของพระผู้มีพระภาคเจ้า ชื่อว่าเป็นคนเลว
ยิ่งกว่าคนที่ทำให้เราโกรธ จะไม่ได้ชื่อว่าชนะสงครามที่ชนะได้โดยยาก แต่จะได้ชื่อว่าทำ
อกุศลกรรมที่ผู้เป็นศัตรูกันจึงทำต่อกันให้แก่ตนเองเสียอีกด้วย ได้ชื่อว่าเป็นผู้ไร้ประโยชน์
เหมือนฟืนเผาศพที่ตรงกลางเปื้อนคูณด้วย
แม้เมื่อได้นำพระพุทธโอวาทมาสอนตัวเองอย่างนั้นแล้ว ก็ยังไม่หายโกรธ ให้เพียร
ทำด้วยอุบายอย่างอื่นต่อไป คือ ถ้าคุณธรรมส่วนใดส่วนหนึ่งของคนที่เป็นศัตรูนั้นมีอยู่ เช่น
ความเรียบร้อยความสะอาดบางประการของเขา เมื่อนำมาพิจารณาดูแล้วทำให้เกิดความ
เลื่อมใสพอใจขึ้นได้บ้าง ก็ให้ระลึกเอาคุณธรรมส่วนนั้น ๆ มาบรรเทาความโกรธ
2) ระลึกถึงความดีของเขา
คนบางคนมีมารยาทเรียบร้อยแต่เพียงทางกาย ส่วนมารยาททางวาจาและทางใจ
ไม่เรียบร้อยเลย และความเรียบร้อยทางกายนั้น คนทั่วไปจะรู้ได้ก็ต่อเมื่อเขาบำเพ็ญวัตรปฏิบัติ
นั้นไปนานๆ สำหรับคนเช่นนี้ ให้ระลึกถึงแต่เพียงมารยาททางกายอย่าได้ระลึกถึงมารยาททาง
วาจาและทางใจของเขา
คนบางคนมีมารยาทเรียบร้อยทางวาจาแต่เพียงอย่างเดียว และความเรียบร้อยทาง
วาจานั้น คนทั่วไปย่อมรู้ได้ง่าย เพราะว่าคนที่มีมารยาททางวาจาเรียบร้อยนั้น โดยปกติแล้ว
มักเป็นคนฉลาดในการปฏิสันถาร เป็นคนมีวาจานิ่มนวลพูดเพราะรื่นเริง ใบหน้ายิ้มแย้มแจ่มใส
ทักทายก่อน ถึงคราวสวดมนต์ก็สวดด้วยความไพเราะ ถึงคราวแสดงธรรม ก็แสดงได้อย่างชัดถ้อย
ชัดคำ สมบูรณ์ด้วยอรรถและพยัญชนะ แต่ในส่วนของมารยาททางกายและทางใจไม่เรียบร้อย
สำหรับคนเช่นนี้ ผู้เจริญเมตตาอย่าได้ระลึกถึงมารยาททางกายและทางใจของเขา ให้ระลึกถึง
มารยาททางวาจาแต่เพียงอย่างเดียว
คนบางคนมีมารยาทเรียบร้อยแต่ทางใจอย่างเดียว และความเรียบร้อยทางใจนั้น
จะเห็นได้ก็ในขณะที่เขาไหว้พระเจดีย์ เป็นต้น คือ ผู้ที่มีจิตใจไม่เรียบร้อยเมื่อจะไหว้พระเจดีย์
ต้นพระศรีมหาโพธิ์ หรือจะกราบไหว้พระเถระทั้งหลาย ย่อมกราบไหว้ด้วยกิริยาอาการอัน
ไม่เคารพ เมื่อนั่งอยู่ในศาลาฟังธรรม ก็นั่งใจลอย โงกง่วงบ้าง ส่วนผู้ที่มีจิตใจสงบเรียบร้อย
ย่อมกราบไหว้อย่างสนิทสนมด้วยความเชื่อมั่นสนิทใจ เมื่อถึงคราวฟังธรรมก็ตั้งใจฟังด้วยดี
ถือเอาเนื้อความได้ แสดงถึงอาการเลื่อมใสทางกายหรือทางวาจาให้ปรากฏ สำหรับบุคคลเช่นนี้
ผู้เจริญเมตตาอย่าได้ระลึกถึงมารยาททางกายและวาจาที่ไม่เรียบร้อยของเขา ให้ระลึกถึง
มารยาททางใจของเขาแต่เพียงอย่างเดียวเท่านั้น
38 DOU สมาธิ 7 : ส ม า ก ม ม ฏ ฐ า น 4 0 วิธี