การฝึกสมาธิด้วยกสิณในพระพุทธศาสนา : หน้า 16/156

พระองค์แล้ว เรายังพบอีกว่า การฝึกสมาธิด้วยการใช้กสิณยังเป็นวิธีการปฏิบัติสมาธิที่มี ปรากฏนอกพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะที่ใช้ในหมู่ฤาษีชีไพร ตลอดจนนักบวชกลุ่มต่าง ๆ มี หลักฐานในพระไตรปิฎกที่อ้างอิงถึงในอังคุตตรนิกายว่า มีอุบาสิกาชื่อกาลี ได้ถามพระกัจจานะ เถระว่า เพราะเหตุใดพระพุทธเจ้าจึงตรัสว่า พระองค์เป็นผู้เดียวเท่านั้นจึงถือว่าเป็นผู้บำเพ็ญ ฌานอันหาผู้อื่นเปรียบมิได้ ดังที่พระองค์ตรัสไว้ในคัมภีร์กุมารปัญหา ดังต่อไปนี้ “การบรรลุประโยชน์ เป็นความสงบแห่งหทัย เราชนะเสนา คือ กิเลสอันมีรูปเป็นที่รัก เป็นที่ชื่นใจแล้ว เป็นผู้เดียวเพ่งอยู่ ได้รู้โดยลำดับซึ่งความสุข เพราะฉะนั้น เราจึงไม่ทำความ เป็นเพื่อน กับด้วยชน ความเป็นเพื่อนกับด้วยใคร ๆ ย่อมไม่ถึงพร้อมแก่เรา” พระกัจจานะเถระตอบนางกาสีว่า “ดูก่อนน้องหญิง สมณพราหมณ์พวกหนึ่ง ยัง ประโยชน์ทั้งหลาย อันมีปฐวีกสิณสมาบัติเป็นอย่างยิ่งให้เกิดเฉพาะแล้ว ความที่ประโยชน์มี ปฐวีกสิณสมาบัติเป็นอย่างยิ่ง มีประมาณเท่าใด พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงรู้แล้วซึ่งความที่ ประโยชน์มีปฐวีกสิณสมาบัติเป็นอย่างยิ่งนั้น ครั้นทรงรู้แล้ว ได้ทรงเห็นเบื้องต้น 1 ได้ทรงเห็น โทษ 2 ได้ทรงเห็นธรรมเครื่องสลัดออก 3 ได้ทรงเห็นญาณทัสสนะว่าเป็นทางและมิใช่ทาง 4 การบรรลุประโยชน์ เพราะเหตุทรงเห็นเบื้องต้น เพราะเหตุทรงเห็นโทษ เพราะเหตุทรงเห็น ธรรมเครื่องสลัดออก เพราะเหตุทรงเห็นญาณทัสสนะว่าเป็นทางและมิใช่ทาง แห่งความที่ ประโยชน์มีปฐวีกสิณสมาบัติเป็นอย่างยิ่งนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทราบแล้วว่า เป็นความสงบแห่งหทัย ดูก่อนน้องหญิง สมณพราหมณ์พวกหนึ่ง ยังประโยชน์ทั้งหลายอันมีอาโปกสิณสมาบัติ เป็นอย่างยิ่งให้เกิดเฉพาะแล้ว...” คำตอบของพระกัจจานะเถระชี้ให้เห็นว่า แม้ว่าสมณพราหมณ์บางคนบรรลุความสุข จนถึงขั้นฌานจากการเพ่งกสิณทั้ง 10 และคิดว่าความสุขนั้นเป็นขั้นสุดยอด แต่พระสัมมา สัมพุทธเจ้าทรงทราบ ว่าเป็นความสุขที่ไม่สมบูรณ์ จะต้องปลดเปลื้องความสุขระดับนี้ และทรง รู้แจ้งแทงตลอดทางที่ถูกและทางที่ผิด ในปัญจัตตยสูตร ซึ่งอธิบายถึงความเห็นผิดแบบต่าง ๆ ของสมณพราหมณ์บางพวก ท่านได้กล่าวถึงวิญญาณกสิณไว้ว่า 2 * อังคุตตรนิกาย ทสกนิบาต, มก. เล่มที่ 38 ข้อ 26 หน้า 87 อังคุตตรนิกาย ทสกนิบาต, มก. เล่มที่ 38 ข้อ 26 หน้า 87 6 DOU สมาธิ 6 ส ม ก กั ม ม ฏ ฐ า น 4 0 วิ ธี (1)