การศึกษาเกี่ยวกับน้ำมูกและไขข้อ : หน้า 123/156

30. น้ำมูก (สิงฆาณิกา) น้ำมูกได้แก่น้ำอันไม่สะอาดที่ไหลออกจากมันสมอง โดยสี : มีสีดังเยื่อในเม็ดตาลอ่อน โดยสัณฐาน : มีสัณฐานตามที่อยู่ของตน โดยทิศ : เกิดในทิศเบื้องบน โดยโอกาส : ตั้งอยู่เต็มช่องจมูก แต่มิได้มีอยู่ประจำ เมื่อใดสัตว์ทั้งหลายร้องไห้ มี ธาตุกำเริบด้วยจากอาหารที่แสลงและฤดูเปลี่ยนแปลง เมื่อนั้น มันในสมองก็กลายเป็นเสมหะ แล้วไหลเคลื่อนจากภายในศีรษะส่งมาตามช่องเพดานจนเต็มช่องจมูก หรือไหลล้นออกมา จากช่องจมูกบ้าง เปรียบเหมือนคนห่อนมส้มไว้ในใบบัวแล้วใช้หนามแทงเบื้องล่าง เมื่อนั้น หยาดนมส้มใสก็จะพึงหยดออกจากช่องนั้น นักปฏิบัติผู้กำหนดน้ำมูก จึงกำหนดตามที่มันขัง อยู่จนเต็มช่องจมูกนั่นเอง โดยปริจเฉท : กำหนดด้วยส่วนของน้ำมูก มีอยู่โดยเฉพาะในร่างกาย มิใช่อยู่ใน โกฏฐาสะอื่นๆ 31. ไขข้อ (ลสิกา) ไขข้อ ได้แก่ ซากมีกลิ่นเป็นมันภายในแห่งข้อต่อในร่างกาย โดยสี : มีสีดังยางดอกกรรณิการ์ โดยสัณฐาน : มีสัณฐานตามที่อยู่ของตน โดยทิศ : เกิดในทิศเบื้องบนและเบื้องล่างของร่างกาย โดยโอกาส : ตั้งอยู่ภายในข้อต่อ 180 แห่ง คอยทำหน้าที่หล่อลื่นข้อต่อกระดูก ทั้งหลาย สำหรับผู้ที่มีไข้ข้อน้อย เมื่อผู้นั้นลุกขึ้น นั่งลง ก้าวไปข้างหน้า ถอยหลังกลับ คู่ เหยียด กระดูกย่อมลั่นดังเผาะ ทำเสียงดุจเสียงนิ้วมือ แม้ผู้นั้นเดินไปสู่ทางไกลแต่เพียง 1-2 โยชน์ ธาตุลมย่อมกำเริบ เนื้อตัวย่อมเมื่อยขบ แต่สำหรับผู้ที่มีไขข้อมาก กระดูกทั้งหลายของผู้นั้น จะไม่ลั่น เพราะความเคลื่อนไหวมีลุกนั่ง เป็นต้น แม้เมื่อเขาเดินทางไกลแสนไกล ธาตุลมก็ ไม่กำเริบ เนื้อตัวก็ไม่เมื่อยขบ โดยปริจเฉท : กำหนดด้วยส่วนของไขข้อนั้น มีอยู่โดยเฉพาะในร่างกาย มิใช่อยู่ใน โกฏฐาสะอื่นๆ บ า ที่ 4 ก า ย ค ต า ส ติ DOU 113