ประโยชน์ของการพิจารณาโกฏฐาสะ : หน้า 125/156

4.4.5 ประโยชน์ของการพิจารณาโกฏฐาสะ โดยความเป็นสี สัณฐาน ทิศ โอกาส ปริจเฉท ตามธรรมดาคนทั้งหลาย เมื่อได้เห็นกันและกันแล้ว ย่อมสำคัญผิดยึดถือว่าเป็น คนนั้น คนนี้ เป็นชาย เป็นหญิง งาม ไม่งาม อยู่อย่างนี้เสมอไป จิตใจก็เศร้าหมองไปด้วย กิเลสมีราคะ โทสะ โมหะ มานะ ทิฏฐิ เป็นต้น อยู่ตลอดเวลา ครั้นทำการพิจารณาโกฏฐาสะ โดยความเป็นสี โดยสัณฐานเป็นต้นแล้ว ความสำคัญผิดที่เคยจำไว้ว่าเป็นคนนั้นคนนี้ ชาย หญิง งาม ไม่งาม ก็ หายไปมีแต่วัณณนิมิต ปฏิกูลนิมิต หรือธาตุนิมิต อย่างใดอย่างหนึ่งปรากฏขึ้น จิตใจก็ผ่องใส ปราศจากราคะ โทสะ โมหะ เป็นธาตุสำคัญที่จะให้ได้บรรลุอรหัตมรรค อรหัตผล อุปมาดัง ตัวเสือที่นายช่างประดิษฐ์ขึ้น มีการเคลื่อนไหวไปมาอ้าปากกระพริบตาได้ดุจเสือจริง ๆ เด็กๆ ทั้งหลายแลเห็นเข้า ก็ย่อมมีความกลัว ไม่กล้าเข้าไปจับต้อง ครั้นนายช่างถอดออกเป็นชิ้นๆ ให้ดูแล้ว ความกลัวก็หายไป เข้าไปจับถือเล่นได้ ข้อนี้ฉันใด การพิจารณาโกฏฐาสะ โดยความ เป็นสี สัณฐาน เป็นต้นของนักปฏิบัติ ก็เพื่อที่จะให้โกฏฐาสะเหล่านั้นปรากฏเป็นส่วน ๆ ได้ฉันนั้น 4.4.6 วิธีปฏิบัติในเมื่อนิมิตทั้ง 3 อย่างใดอย่างหนึ่งไม่ปรากฏ ข้อนี้พระพุทธโฆษาจารย์ได้แสดงไว้ในสติปัฏฐานวิภังค์แห่งสัมโมหวิโนทนี อรรถกถาว่า ผู้ใดพิจารณาโกฏฐาสะอยู่ แต่นิมิตทั้ง 3 คือ วัณณนิมิต สี ปฏิกูลนิมิต ความน่าเกลียด ธาตุนิมิต ความสูญจากการเป็นสัตตชีวะอย่างใดอย่างหนึ่งมิได้ปรากฏเลย ผู้นั้นก็ไม่ควรละทิ้ง กัมมัฏฐานนั้นโดยเข้าใจเสียว่า นิมิตไม่ปรากฏแก่เราแล้ว แต่ควรพยายามในการพิจารณา โกฏฐาสะต่อไปอยู่เนืองๆ เพราะได้ฟังสืบต่อกันมาว่า ในครั้งโบราณพระมหาเถระ ทั้งหลายได้ กล่าวว่า การพิจารณาโกฏฐาสะนี้แหละเป็นสิ่งสำคัญอยู่ เมื่อผู้เจริญไม่ละทิ้ง ปฏิบัติต่อไปตามที่ท่านอรรถกถาจารย์ได้สั่งไว้นี้ ก็จักได้รับผล อย่างแน่นอน โกฏฐาสะเหล่านั้นจะปรากฏขึ้นโดยเฉพาะๆ ทั้งภายในตนและคนอื่นเสมือนหนึ่ง พวงมาลัยที่เขาร้อยด้วยดอกไม้ 32 ชนิด ฉะนั้น เมื่อจะมองดูตนก็ดี หรือเห็นคนใดคนหนึ่งสัตว์ตัวใดตัวหนึ่งผ่านไปก็ดี ใน ขณะนั้น ย่อมมีความรู้สึกว่า เป็นเพียงโกฏฐาสะที่ต่างรวม ๆ กันอยู่ ไม่รู้สึกนึกคิดว่าเป็นคนนั้น คนนี้ สัตว์ตัวนั้นตัวนี้ เหมือนเมื่อก่อนเลย และในขณะที่บริโภคอาหารอยู่ก็ไม่มีความรู้สึกว่า ตนกำลังตักอาหารใส่ปากเคี้ยวกลืนแต่อย่างใด คงมีความรู้สึกแต่เพียงว่าใส่อาหารไปใน โกฏฐาสะเท่านั้น จากนั้นนิมิตก็จะปรากฏตามประสงค์ของตน หลังจากนิมิตปรากฏแล้ว ฌาน บ ท ที่ 4 ก า ย ค ต า ส ติ DOU 115