คุณของพระนิพพาน : หน้า 153/156

22. วิสุทฺธิ 23. วร์ 24. นิปุณ์ 25. อสงฺขต์ 26. โมกุโข 27. เสฏฺโฐ 28. อนุตฺตโร พระนิพพานเป็นธรรมที่บริสุทธิ์จากกิเลส พระนิพพานเป็นธรรมที่สัปบุรุษพึงปรารถนา พระนิพพานเป็นธรรมที่สุขุมละเอียด พระนิพพานเป็นธรรมที่พ้นจากกิเลส พระนิพพานเป็นธรรมที่ไม่ถูกปรุงแต่งด้วยปัจจัยทั้งหลาย พระนิพพานเป็นธรรมที่ควรสรรเสริญโดยพิเศษ พระนิพพานเป็นธรรมที่ยิ่งหาที่เปรียบมิได้ 29. โลกสฺสนฺโต พระนิพพานเป็นธรรมที่สิ้นสุดแห่งโลกทั้ง 3 ในมิลินทปัญหาพระนาคเสนกล่าวถึงคุณของพระนิพพาน โดยยกเทียบกับสิ่งต่าง ๆ รอบตัว ดังนี้ ดอกปทุมมีคุณ 1 น้ำมีคุณ 2 ยาดับพิษงูมีคุณ 3 มหาสมุทรมีคุณ 4 โภชนะมีคุณ 5 อากาศมีคุณ 10 แก้วมณีมีคุณ 3 จันทน์แดงมีคุณ 3 เนยใสมีคุณ 3 ยอดคีรีมีคุณ 5 ซึ่งสิ่งต่าง ๆ เหล่านี้เทียบกับพระนิพพานแล้ว สามารถขยายความตามลำดับได้ดังต่อไปนี้ ดอกปทุม ที่ว่ามีคุณ 1 นั้น ได้แก่ น้ำไม่ติดค้างอยู่ได้เหมือนกับพระนิพพานไม่แปดเปื้อน ด้วยกิเลส น้ำ มีคุณ 2 คือ ความเย็น 1 การดับความร้อน 1 ทั้ง 2 อย่างนี้ พอเปรียบกับ พระนิพพาน อันเป็นของเย็น เป็นของดับความร้อนคือ กิเลสได้ ฯ อีกอย่างหนึ่ง น้ำอันเย็นนั้น ยังกำจัดความเศร้าหมองในสรีรกาย และความกระหาย ความเร่าร้อน เหมือนกับนิพพานอัน กำจัดความกระหาย คือ ตัณหาทั้ง 3 ได้ ยาดับพิษงู มีคุณ 3 นั้น คือ ยาดับพิษงู ย่อมเป็นเครื่องดับพิษเป็นที่พึ่งของสัตว์ทั้งหลาย เหมือนกับนิพพาน อันดับพิษ คือ กิเลสและยาดับพิษงูทำให้หมดโรค เหมือนกับพระนิพพาน ทำให้สิ้นทุกข์ทั้งปวง ยาดับพิษงูเป็นของไม่ตาย เหมือนกับนิพพานอันเป็นของไม่ตายฉะนั้น มหาสมุทร มีคุณ 4 ที่พอเปรียบกับนิพพานได้นั้น คือ มหาสมุทรเป็นของบริสุทธิ์ ว่างเปล่าจากซากศพทั้งปวง เหมือนกับนิพพานอันว่างเปล่าจากกิเลสทั้งปวง 1 มหาสมุทรใหญ่ แลไม่เห็นฝั่ง ไม่รู้จักเต็มด้วยน้ำที่ไหลมาจากที่ทั้งปวง เหมือนกับนิพพานอันเป็นของใหญ่แล ไม่เห็นฝั่ง ไม่รู้จักเต็มด้วยสรรพสัตว์ฉะนั้น 1 มหาสมุทรเป็นที่อยู่ของ สัตว์ใหญ่ๆ เหมือนกับ บทที่ 5 อานาปานสติ และ อุปสมานุสติ DOU 143