การระลึกถึงความตายและอายุทุพพลโต : หน้า 83/156

สัตว์มีพิษ เช่นงูและแมลงป่อง ฉันนั้น อุปมาดังอาวุธทั้งหลายมีลูกศร หอกแทง หอกซัด และ ก้อนหินเป็นต้น ที่บุคคลซัดมาจากทิศทั้งหลายให้ตกลงที่เป้า อันเขาตั้งไว้ตรงสี่แยกของ ถนนใหญ่ฉันใด แม้อุปัทวะทั้งปวงก็ตกลงมาที่ร่างกาย ฉันนั้น ร่างกายนี้นั้น เพราะความตกลงแห่งอุปัทวะเหล่านั้น ก็ถึงซึ่งความตายได้ประการหนึ่ง เหมือนกัน เพราะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสไว้ว่า “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อนึ่ง ภิกษุในธรรมวินัยนี้เมื่อกลางคืนสิ้นไป กลาง วันเวียนมาถึง ย่อมพิจารณาดังนี้ว่า ปัจจัยแห่งความตายของเรามีมากหนอ คือ งูพึงกัดเราก็ได้ แมลงป่องจึงต่อยเราก็ได้ ตะขาบพึงกัดเราก็ได้ เพราะ เหตุนั้นเราพึงทำกาลกิริยา อันตรายนั้นจึงมีแก่เรา เราจึงพลาดล้มลงก็ได้ อาหารที่เราบริโภคแล้วไม่ย่อยเสียก็ได้ดีของเราจึงซ่านก็ได้เสมหะของเรา จึงกำเริบก็ได้ ลมมีพิษดังศาสตราของเราจึงกำเริบก็ได้ มนุษย์ทั้งหลาย จึงเบียดเบียนเราก็ได้ พวกอมนุษย์จึงเบียดเบียนเราก็ได้ เพราะเหตุนั้น เราพึงทำกาลกิริยา อันตรายนั้นจึงมีแก่เรา” ผู้ปฏิบัติพึงระลึกถึงความตาย โดยร่างกายเป็นสาธารณะแก่สัตว์และปัจจัยแห่งความ ตายมากชนิด โดยนัยที่กล่าวมาแล้วนี้ 3.4.5 อายุทุพฺพลโต ระลึกโดยอายุเป็นของอ่อนแอ อายุทุพฺพพลโต มีอธิบายว่า อายุนั้นไม่แข็งแรงอ่อนแอ ผู้ปฏิบัติพึงระลึกว่า ชีวิตของสัตว์ทั้งหลายผูกพันอยู่กับลมหายใจเข้าออก 1 ผูกพันอยู่ กับอิริยาบถ 1 ผูกพันอยู่กับความเย็นความร้อน 1 ผูกพันอยู่กับมหาภูต (มหาภูตรูป 4 คือ ดิน, น้ำ, ไฟ, ลม) 1 ผูกพันอยู่กับอาหาร 1 ชีวิตนี้นั้น ได้ความเป็นไปสม่ำเสมอแห่งลมหายใจเข้าและลมหายใจออกอยู่เท่านั้น จึงเป็นไปได้ แต่เมื่อลมหายใจที่ออกไปข้างนอกแล้วไม่เข้าข้างในก็ดี ม่เข้าข้างในก็ดี ที่เข้าไปแล้วไม่ออกก็ดี บุคคล ก็ได้ชื่อว่าตาย อนึ่ง ชีวิตนั้นได้ความเป็นไปสม่ำเสมอแห่งอิริยาบถ 4 (ยืน เดิน นั่ง นอน) อยู่เท่านั้น จึงเป็นไปได้ แต่เพราะอิริยาบถอย่างใดอย่างหนึ่งเกินประมาณไปไม่พอดี อายุสังขารย่อมขาด 1 อังคุตตรนิกาย อัฏฐกนิบาต, มก. เล่มที่ 37 ข้อ 161 หน้า 641 บ ท ที่ 3 ม ร ณ า นุ สติ DOU 73