ข้อความต้นฉบับในหน้า
2.3.8 พุทโธ ทรงเป็นผู้เบิกบานแล้ว
เป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน ที่ได้ชื่อว่า พุทโธ เพราะได้ทำให้แจ้งในมรรคผลแล้ว ทรง
มีพระบวรสันดานอบรมไว้ด้วยพระอรหัตตมรรคญาณอันประเสริฐเป็นเหตุให้เกิดสัพพัญญุตญาณ
คำว่า พุทโธ มีความหมาย ได้ถึง 15 ประการ คือ
1. ตรัสรู้อริยสัจ 4
2. กระทำสัตว์โลกที่มีบารมีสมควรตรัสรู้ ให้ตรัสรู้อริยสัจ
3. มีพระบวรพุทธสันดานอันทรงคุณ คือ สัพพัญญุตญาณอันสามารถตรัสรู้ไปใน
เญยยธรรมทั้งปวง
4. ทรงมีพระคุณ คือ พระอรหัตมรรคญาณหักรานกองกิเลสเป็นสมุจเฉทปหาณ
5. ตรัสรู้อริยสัจ 4 ด้วยพระองค์เอง ไม่มีใครสอน
6. เป็นผู้เบิกบานด้วยพระอรหัตมัคคญาณเหมือนดอกบัวที่เบ่งบานเมื่อได้รับแสงอาทิตย์
7. สิ้นจากอาสวะทั้ง 4 คือ กามาสวะ ภวาสวะ ทิฏฐาสวะ และอวิชชาสวะ
8. มีพระบวรพุทธสันดานปราศจากกิเลสทั้งปวง
9. มีพระบวรพุทธสันดานทรงพระคุณ ปราศจากราคะ
10. มีพระบวรพุทธสันดานทรงพระคุณ ปราศจากโทสะ
11. มีพระบวรพุทธสันดานทรงพระคุณ ปราศจากโมหะ
12. ตื่นจากกิเลส เปรียบเหมือนคนตื่นจากหลับ
13. เสด็จไปสู่พระนิพพานด้วยหนทางมัชฌิมาปฏิปทา
14. ตรัสรู้พระสัมมาสัมโพธิญาณด้วยพระองค์เอง ไม่มีผู้ใดรู้เท่าเทียม
15. ทรงได้พุทธิ คือ อรหัตมัคคญาณ ประหารอพุทธเสียสิ้น (อพุทธ คือ อวิชชา)
2.3.9 ภควา ทรงเป็นผู้จำแนกธรรม
ในบทพระพุทธคุณมี 2 คำ คือ คำที่ขึ้นต้นบท (อิติปิโส ภควา) และภควาที่ลงท้ายบท
ทั้งสองคำมีความหมายต่างกัน ภควาคำแรกเป็นคำร้องเรียกด้วยความเคารพว่า พระผู้มี-
พระภาคเจ้า ส่วนภควาคำหลังหมายถึง ผู้จำแนกแจกธรรม ผู้มีคุณธรรมสมบูรณ์พร้อม ทั้งทรง
42 DOU สมาธิ 6 ส ม ก กั ม ม ฏ ฐ า น 4 0 วิ ธี (1)