การเจริญภาวนาในพระพุทธศาสนา : หน้า 26/281

๒๖ เท่านั้นที่ไปนิพพานได้ ถ้าไปนิพพานได้ก็ดับทุกข์ได้สิ้นไม่ว่าจะเป็น ทุกข์จร หรือทุกข์ประจำ ผู้เขียนจึงคัดคำสอนของพระเดชพระคุณหลวงพ่อวัดปากน้ำ ภาษีเจริญ บางส่วน ซึ่งเป็นส่วนน้อยนิดจริง ๆ มาแสดงความจริงให้ปรากฏ สมถะกับวิปัสสนา โบราณาจารย์ ได้แบ่งการเจริญภาวนาออกเป็น ๒ ส่วน คือ สมถกัมมัฏฐานกับวิปัสสนากัมมัฏฐาน หรือเรียกสั้นๆว่า สมถะกับวิปัสสนา ดังคำสอนของหลวงพ่อวัดปากน้ำ ภาษีเจริญ ตอนหนึ่งว่า “เทว เม ภิกฺขเว วิชชาภาคิยา ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย วิชชามี ๒ อย่าง กาเม เทว ๒ อย่าง อะไรบ้าง สมโถ จ สมถะความสงบอย่าง วิปสฺสนา จ วิปัสสนา ความเห็นแจ้งอย่าง ๑ สมโถ ภาวิโต กิมตุถมนุโภติ สมถะเป็นขึ้นแล้วต้องการอะไร จิตต์ ภาวิยติ ต้องการให้จิตเป็นขึ้น จิตต์ ภาวิต กิมตฺถมนุโภติ จิตเป็นขึ้น แล้วต้องการอะไร โย รา โค โส ปรียติ ความกำหนัดยินดีอันใดที่มีอยู่ใน จิตใจ ความกำหนัดยินดีอันนั้นก็หมดไปด้วยสมถะ ความสงบระงับ วิปสฺสนา ภาวิตา กิมตฺถมนุโภติ วิปัสสนาเป็นขึ้นแล้วต้องการ อะไร ปญฺญา ภาวิยติ ต้องการทำปัญญาให้เป็นขึ้น ปญฺญา ภาวิตา กิมตุถมนุโภติ ปัญญาเป็นขึ้นแล้วต้องการอะไร ยา อวิชชา สา ปรียติ ความไม่รู้จริงอันใดที่มีอยู่ในจิตใจ ความไม่รู้จริงอันนั้นหมดไปด้วยความ เห็นแจ้ง คือ วิปัสสนา ทางพระพุทธศาสนามีวิชชา ๒ อย่างนี้เป็นข้อสำคัญนัก บัดนี้ ท่านทั้งหลายที่เสียสละเวลามา ก็เพื่อมาเรียนสมถวิปัสสนาทั้งสองอย่างนี้ สมถะ เป็นวิชชาเบื้องต้น พุทธศาสนิกชนต้องเอาใจใส่ คือแปลความว่า สงบระงับใจ เรียกว่า สมถะ วิปัสสนา ซึ่งแปลว่าเห็นแจ้ง เป็นขั้นสูงกว่าสมถะ เป็นธรรมเบื้องสูง เรียกว่า วิปัสสนา สมถวิปัสสนา ๒ อย่างนี้ เป็นธรรมอันสุขุมลุ่มลึกในทาง จากยอดดอย