การฝึกม้าอาชาไนย : หน้า 164/281

๑๖๖ ฝึกม้าอาชาไนย พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสกับพระภิกษุผู้มีนาม “ภัททาลิ” ว่า เหมือนมีนายสารถีฝึกม้าคนขยันได้ม้าอาชาไนยตัวงามมาแล้ว จะฝึกเป็น ขั้นตอน ฝึกบ่อยๆ จนม้าค่อย ๆ เลิกพยศ ค่อยๆ เลิกดิ้นรนแล้วสงบลงได้ ขั้นตอนการฝึกได้แก่ ๑. ฝึกให้คุ้นกับการใส่บังเหียน ๒. ฝึกให้รู้เรื่องการเทียมแอก ๓. ฝึกการก้าวย่าง คือฝึกให้ม้ายกเท้าและวางเท้าทั้ง ๔ พร้อมกัน เพราะในเวลาออกรบจะมีทหารฝ่ายตรงข้ามซุ่มอยู่ในหลุม คอยเงื้อดาบตัด เท้าม้าที่กำลังเดินมาอยู่ เมื่อยกเท้าทั้ง ๔ ในครั้งเดียวกันได้จึงจะปลอดภัย ฝึกการวิ่งเป็นวงกลม เพื่อให้ผู้นั่งบนหลังสามารถเก็บอาวุธที่ตก บนแผ่นดินได้ ฝึกการจรดกีบ คือฝึกการเดินด้วยปลายหีบ เพราะในเวลาวิ่งไป ในกลางคืน ข้าศึกจะได้ไม่ได้ยินเสียงฝีเท้า ฝึกการวิ่ง คือฝึกความเร็วเพื่อการหนี หรือการติดตามข้าศึก ๔. ฝึกเรื่องเสียงร้อง คือไม่ร้องพร่ำเพรื่อ ร้องทีก็ให้ฝ่ายตรง ข้ามเสียขวัญไปเลย ๕. ฝึกไม่ให้ตื่นตกใจเพราะเสียงกึกก้องต่าง ๆ เพราะในเวลารบ จะมีเสียงต่าง ๆ มากมาย เช่น เสียงช้างแผดร้อง เสียงม้าคะนอง เสียงรถ เสียงทหารโห่ร้อง ฯลฯ จะได้ไม่ตื่นตกใจ 5. ฝึกการเป็นม้ามีคุณที่พระราชาจึงรู้ ตัวอย่างเช่น พระราชา- กูฏกัณฐะ มีม้าชื่อว่า “ตุฬวณะ” เสด็จข้ามแม่น้ำ แต่มายืนใกล้ฝั่งไม่ยอม ข้ามไป พระราชาตรัสเรียกคนฝึกม้ามาตรัสว่า “ม้าที่เจ้าฝึกไม่ปรารถนาจะ ข้ามน้ำ” คนฝึกม้าผู้ฝึกม้ามาอย่างดีแล้ว จึงใคร่ครวญได้ว่า “ม้าอาจคิดว่า หากเราจักข้ามน้ำหางก็จะเปียก เมื่อหางเปียกน้ำจะพึงเปียกที่พระวรกาย พระราชา เพราะเหตุนั้นมาจึงไม่ข้าม” จึงกราบทูลว่า “ขอพระองค์โปรด จากยอดดอย