มัชฌิมาปฏิปทา: ทางสายกลางสู่การหลุดพ้น : หน้า 193/209

ความในพระสูตรที่พระพุทธองค์ทรงตรัสจนบรรลุผลได้เป็นพระโสดาปัตติผล อันเป็นพุทธะเบื้องต้น แสดง ว่าพระสูตรนี้ ยอดเยี่ยม เป็นพระสูตรที่มีความบริบูรณ์ด้านเนื้อหาและหลักปฏิบัติอันนำไปสู่ความเป็นพุทธะได้อย่าง 8.2.1 ความหมายของมัชฌิมาปฏิปทา มัชฌิมาปฏิปทานั้น มีความหมายตรงไปตรงมา แต่ในทางปฏิบัติแล้ว มีความลึกซึ้งยิ่งนัก ซึ่งมีความ หมายดังนี้ คือ มัชฌิมาปฏิปทา หมายถึง ทางสายกลาง มัชฌิมาปฏิปทา” หมายถึง ทางสายกลาง ข้อปฏิบัติเป็นกลางๆ ไม่หย่อนจนเกินไป ไม่ตึงจนเกินไป ไม่ข้องแวะที่สุด 2 อย่าง คือ กามสุขัลลิกานุโยค และอัตตกิลมถานุโยค ทางแห่งปัญญาอันพอดีที่จะให้ถึงจุดหมาย คือ ความดับกิเลสและความดับทุกข์ หรือความหลุดพ้นเป็นอิสระสิ้นเชิง มัชฌิมปฏิปทา หากกล่าวอีกนัยหนึ่ง คือ อริยมรรคมีองค์ 8 นั่นเอง ซึ่งในที่นี้อาจจะกล่าวถึงคำใด คำหนึ่ง ก็ให้ทราบว่าเป็นคำที่มีนัยเดียวกัน หากกล่าวโดยรวมเพื่อให้ได้ความหมายที่ครอบคลุม มัชฌิมปฏิปทา หมายถึง ข้อปฏิบัติสายกลาง เพื่อความหลุดพ้น ประกอบด้วยองค์ 8 คือ สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ 8.2.2 มัชฌิมาปฏิปทาข้อปฏิบัตินำไปสู่ความหลุดพ้น ข้อปฏิบัติอันเป็นกลาง ในเชิงพระปริยัติธรรมหรือเชิงทฤษฎีนั้น มีปรากฏอยู่ในพระไตรปิฎก วิภังคสูตร และพระพุทธเจ้าโปรดประทานพระธรรมเทศนาในทุกขนิโรธคมินีปฏิปทาอริยสัจ ในธัมมจักกัปป วัตตนสูตร มีใจความว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลายหนทางธรรมปฏิบัติ คือ มรรคมีองค์ 8 นี้ สามารถดับทุกข์ให้ สำเร็จซึ่งพระนิพพาน เป็นความจริงแท้แห่งพระอริยเจ้าทั้งหลาย มีพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นต้น เป็นประธาน พระอริยเจ้าทั้งหลายย่อมปฏิบัติตามมรรคมีองค์ 8 นี้ ทุกๆ พระองค์ เพราะว่า เป็นวิธีเผาผลาญกิเลส และ ให้สำเร็จมรรคผลนิพพานเป็นที่สุด องค์ประกอบของมรรคมีองค์ 8 มรรคมีองค์ 8 ประการ ประกอบด้วย สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ ซึ่งสามารถย่อลงเป็นไตรสิกขา คือ ศีล สมาธิ ปัญญา มีรายละเอียดดังนี้ พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542. กรุงเทพฯ : นานมีบุ๊คส์พับลิเคชั่นส์, 2546 หน้า 850. พระราชวรมุนี (ประยุทธ์ ปยุตโต), พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์, กรุงเทพฯ : ด่านสุธาการพิมพ์ จำกัด พ.ศ. 2528, หน้า 189. วิภังคสูตร, สังยุตนิกาย มหาวารวรรค, มก. เล่ม 30 หน้า 26. 182 DOU ศาสตร์แห่งการเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า