อภิธานาความสัมพันธ์ เล่ม ๑ หน้า 76 : หน้า 79/195

ประโยค - อภิธานาความสัมพันธ์ เล่ม ๑ หน้า 76 ต้องมีสิ่งเปรียบว่าสิ่งนั้นว่าอะไร ในที่เช่นนั้น ใช้นิธานแทน เช่น วิราโก เสฏฐ สุภาพมนัส ทุนิโส เสฏฐ โมลาสุต อันกล่าวว่า ในตอนที่ว่าด้วยนิธานธารณ. แต่ท่านเรียงไว้ตรง ๆ แล้ว ก็ต้องบอกเป็นอปาทนไปตาม เช่น อมินา การเถร สุเทพา นิสา เสฏฐ. [โทฑิ] สุกกเทวราช ๘/๕๕ "ธรรมทานนั้นแหละ ประเสริฐ กว่าทานทั้งปวง แต่ไม่ได้ถือเป็นนนตรีเมื่อถึงทาน ภูมิวิมานต์ในที่ เช่นนั้นเป็นอปาทนตาม อามีรผู้แจ้งว่า อปาทนในอรรถนี้ โดยมากเข้ากับกิริยาว่า ว่าเป็น เพราะฉนั้น จะใช้กับคุณามชั้นไหนก็ได้ ข้อนี้ อาจแก้ได้ ว่าเข้ากับกิริยาว่า ว่าเป็นก็จริง แต่ความอ่อนเนื่องถึงคุณนาม ซึ่งเป็นที่เปรียบ เพราะฉะนั้น จึงต้องเพ่งเลือดคุมนามเป็นใหญ่. [๓] ในอรรถนี้ ใช้ศัพท์ โด ปัญจบ้าง เช่นในตัวอย่างที่ แสดงแล้ว. ส่วนการเข้า เมื่อเป็นคนเปรียบกับบาปใด ก็วรรเป็นกับบาปนั้น เช่น ทานโทษ เป็นแดนเปรียบกับ มหุปผลตร์ ก็วรรคเข้ากับ มหุปผลตร์, แต่มีหลักว่า บท ปัญญามีวิภัติเมื่อกับกิริยา จึงเต็มกรือยา เข้ามาในที่ซึ่งเต็มได้ แล้วเข้ากับกิริยา เช่น ทานโทษ อปาทนใน โศตก. เหตุ ๓. เป็นเหตุ [เหตุ] เรียกชื่อว่า เหตุ อู. ชาติปัจจยา