ความหมายและการใช้คำ 'แต่' และ 'จาก' ในภาษาไทย : หน้า 77/195

ประโยค - อภิธานคำสัมพันธ เล่ม ๑ หน้า 74 อรรถนี้เรียกว่า อรรถ จาก กีได้ มีมิติของภวาอาจารย์ว่า "แต่" ใช้กับสิ่งที่มีอสมสัมเนื่องกัน ระหว่างสิ่งที่เป็นแดนออกถึงสิ่งที่ออกมา เช่น ความโก้เกียรติแต่ของที่รัก ของที่รักเป็นแดนเกิด โคกเป็นสิ่งเกิดหรือออกมา เมืองของรักษ์เมื่อลูกให้เกิดโคกเนื่องกันไป อ. ในคำไทย เช่น "ต้นไม่เกิดแต่แผ่นดิน" [ปรากฎราวา ลกตัง เป็นสายสัมเกิด] แม่บ้ากเกิดแต่กาบ [ปรากฎลำบินสีบ้ากุฎบู] ถ้าไม่มีความเนื่องเป็นสาย ก็ไม่ใช่แต่. ใช้ จากา เช่น พึงห้ามจิดจากบัง. นี้ไม่ปรากฏสายสัมเนื่องกัน อ. ในคำไทย เช่น :- "เรือนออกจากท่า" "พึ่งจากเครื่องผูก คืออรวา" [วิบุณตก ๘/๑๖]. เสื้อจากคุณมีสีเป็นดั่ง. [มาทุกสภาพเราสุ สทุวิทิกิริด. ๓/๑๑๓] "ออกจากท้องของแม่" [ปติปฏิกา. ๓/๒]. "แต่" กับ "จาก" ใช้ในอรรถต่างกัน ตามมติของภวาอาจารย์ ดังนี้ พิจารณาลูกก็ผลัดกันได้ตามที่กล่าวแล้ว "๒ ศัพท์ ได ปัจจัย ซึ่งเป็นเครื่องหมาย ปัญจวิถิต ที่ใช้ในอรรถนี้ เรียกชื่อว่า อปทาน ดูแต่เดียวกัน เช่น ปิยโต ใน อ. ที่แสดงแล้ว เป็นแดนเปรียบ ๒. เป็นแดนเปรียบ (กว่า) เรียกชื่อว่า อปทาน ดู