บทกรียและความสัมพันธ์ในพากย์ : หน้า 153/195

ประโยค - อธิบายความสัมพันธ์ เล่ม 1 - หน้าที่ 150 บทกรีย (๑๒๖) บทกรียเป็น ๒ อย่างคือ บทกรียในพากยงค์ อย่าง ๑ บทในกรียายอย่าง ๑ อธิบาย : ในเบื้องต้นตอนที่กล่าวถึงบทฯ ได้ประมวลบทแห่งออกเป็น ๒ คือ บทนาม ๑ บทกรีย ๑ บทนามได้กล่าวมาแล้ว บัดนี้จะกล่าวถึงบทกรียต่อไป ในบทกรียทั้ง ๒ นั้น บทกรียในพากยงค์ ได้แก่บทกรียก็คือ เว้นแต่ที่ใช้คุณคณะ บทกรียก็คือ ที่บอกด้วย วิถีตนามได้ ก็ตรวบรับเข้าในบทนาม ในเมื่อเพิ่งถึงวิถีตนาม แต่ในที่นี้ยังมีความที่เป็นกรียจึงจดเข้าไปในบทกรียย กรียก็ดีนี้ เรียงไว้ในความตอนหนึ่ง ๆ ของพากย์ ที่เรียกว่าพากย์ง์ ไม่ใช่เป็นกรียญานพากย์ เพราะฉะนั้น จึงเรียกว่ากรียในพากย์ ส่วนบทกรียในพากย์ ได้แก่บทกรียอาจยขาด และบทกรียก็ดีที่ใช้คุณพากย์ บทกรียอาจขาดใช้เป็นกรียยกูมพากย์ บทกรียก็ดีที่ใช้คุณพากย์ก็ดี บทกรียอาจขาดใช้เป็นกรียกูลพากย์ บทกรียก็ดีที่ใช้คุณพากย์ก็ดู เดียงกัน เพราะฉะนั้น จึงเรียกว่ากรียในพากย์ บทกรียทั้งสองนี้ได้ชื่อว่า ต่าง กันดังนี้ :- บทกรียในพากย์ง์ ๑. บทกรียที่ประกอบด้วย อันตร ปัจจัย หรือ มาน ปัจจัย เรียกว่า วิเสสน บ้าง อุปนุตรกรียง บ้าง อู. อิตานิ กรีมโน อุปใสโล ปฏโต มาตปริตรสุ สมมา ปฏิขษณอุตโต อธิบาย : [๑] บทกรียที่ประกอบด้วย อันตร หรือ นาม ปัจจัย ใช้เป็นวิเสสนบ้าง ใช้เป็นอุปนุตรกรียบ้าง ใช้อย่างไรก็เรียกชื่ออย่างนั้น