การอธิบายความสัมพันธ์ในภาษาบาลี : หน้า 20/195

ประโยค - อธิบายความสัมพันธ์ เล่ม ๑ หน้าที่ 17 ไป ย่อมไม่ได้ความ อ. นฤติ เถ โกวิ อาปุจฉิพุทธรูปโก ณาติ [ อุกฺฺปลาตง. ๑/๖ ] แปลตามลำดับบอกว่า "ไม่มี ท่านไร้" ผู้วาร้อมา กฤติ แปลอย่างนี้ไม่ได้ความ เมื่อเป็นเช่นนี้ จำต้อง อาศัยสัมพันธ์ คือให้รู้ว่ามีบทไหนบบทไหน โดยเนื่องกันอย่างไร เช่นในบทนี้ จำต้องรู้สัมพันธ์ว่า อาณติ เป็น คัตตา ใน นฤติ ๆ เป็นกิริยาของ อาณติ.เถ เนื่องด้วยเป็นเจ้าของใน อาณติ โกวิ และ อาปุจฉิพุทธรูปโก เป็นวิสาสะของ อาณติ เมื่อรู้เช่นนี้แล้ว จึงจะ เข้าใจความและแปลได้ว่า ถูกไร ๆ ผู้อารามของท่านไม่หรือ ดังนี้ การรู้สัมพันธ์มีประโยชน์ในการแปลหนังสืออย่างนี้ แต่งบประโยค เรียงคำดเหมือนตามลำดับคำที่ ๑-๒ ดัง ภายใต้ไทย อ. นฤติอากาศ ม อฤติ กุมณฑ [ อุกฺฺปลาตง. ๑/๖ ] แปลว่า 'บ่นซายของข้าพระองค์มีอยู่พระเจ้าข้านี้' นี้หาได้ เรียงตามวิธีภาษาไทยไม่ แต่เรียงตามวิธีภาษาบาลีดังกล่าวมาแล้ว นั้นเอง แต่งอธิบายไปคล้ายกับวิธีเรียงในภาษาไทยเข้าเท่านั้น สัมพันธ์ [ ๓ ] ความเนื่องกันแห่งบทหนึ่งกับอีกบทหนึ่ง หรือความเข้า กันแห่งบทหนึ่งกับอีกบทหนึ่ง เรียกว่าสัมพันธ์ การเรียนกำหนดพากย์ ที่เรียงไว้แล้ว เช่น ใน บทมปฏุรักษา เป็นต้น ให้รู้ว่ามไหน เนื่องหรือขับบากไหม เรียกว่าเรียนสัมพันธ์ การเรียนสัมพันธ์นั้น เมื่อกล่าวถึงหัวข้อใหญ่ ๆ ที่พึงเรียน ก็มีดังนี้ คือ อรรถ, ชื่อสัมพันธ์, การเข้าสัมพันธ์, วิธีสัมพันธ์