ความทุกข์ในชนชั้นและการพ้นทุกข์ : หน้า 227/340

หรือชั้นสูงล้วนมีทุกข์ เศร้าสึกก็ทุกข์แบบเศรษฐี ชนชั้นกลางก็มีทุกข์แบบชนชั้นกลาง ชนชั้นล่างก็มีทุกข์แบบชนชั้นล่าง นอกเหนือจากมนุษย์จะมีทุกข์แล้ว แม้แต่เทวดา รูปพรหมอรูปพรหมก็มีทุกข์ แต่อย่าละเอียดอ่อนเกินกว่าที่เราจะเข้าใจได้ กับทุกข์ในอบาย ในมหานรกซึ่งมีทุกข์อย่างยิ่งและยาวนาน ทุกข์ในอุสสานรก (ขุมบริวาร) ทุกข์ในยมโลก ทุกข์ของเปรต ของอสุรภาย ทุกข์ของสัตว์เดรัจฉาน ทั้งหมดล้วนแต่มีทุกข์ มีโทษ มีภัยทั้งสิ้น เนื่องจากว่าสรรสัตว์ทั้งหลายดังกล่าวต้องตกอยู่ภายใต้กฎแห่งกรรม คือการกระทำทางกายวาจาและใจ ดีหรือชั่วก็ตามล้วนมีผลทั้งสิ้น แต่จะไปในทางที่ไม่ดี คือเมื่ออุกาสเข้าสิงจิตให้กระทำความผิด ทำให้เกิดการกระทำทางกายทางใจ เมื่อมีกรรมแล้วก็มีบาปเป็นผล ตรงนี้เราไม่เห็น เราไม่เข้าใจเรื่องของเหตุของผล แต่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทุกๆ พระองค์ทรงเข้าใจ เพราะพระองค์ทรงเห็นว่าวุสุสารมักฐ์ มีโทษ มีภัย จึงทรงหาหนทางที่จะพันธ์ให้ได้ ใช้ความเพียรมายาวนานดังกล่าว ในที่สุดทรงค้นพบว่า มีหนทางเดียวเท่านั้นที่จะพันจากกฎแห่งกรรม คือจะต้องขจัดกิเลสอาสวะที่เป็นสาเหตุแห่งความทุกข์ทรมานของชีวิตให้หมดสิ้นไป แล้วเราจะได้พันจากภพ 3 ภพภาพ รูปภาพ อรูปภาพ แล้วไปสู่อันดับนิพพาน ไปสู่อันที่มั่งสุดอย่างเดียว ที่เรียกว่า นิพพาน ปรม สุข นิพพานเป็นบรมสุข เป็นสุขอย่างยิ่ง จะต้องไปสู่นิพพานนี้ สมเด็จพระปิยท่านต้องคู่กัน | ๒๒๕