ปาฏิโมกขสังวรศีล : หน้า 84/209

ดังนั้น “ปาฏิโมกขสังวรศีล” จึงหมายถึง “เจตนาในการสำรวมระวังตนให้ประพฤติดีงามทาง กายและวาจา เพื่อตนจะได้พ้นทุกข์” วิธีปฏิบัติ “ปาฏิโมกขสังวรศีล” นั้น อาจแยกอธิบายเพื่อให้เข้าใจง่ายเป็น 3 หัวข้อ ดังนี้ 1) ถึงพร้อมด้วยมรรยาทและโคจร 2) มีปรกติเห็นภัยในโทษแม้เพียงเล็กน้อย 3) สมาทานศึกษาอยู่ในสิกขาบททั้งหลาย 1) ถึงพร้อมด้วยมรรยาทและโคจร ในหัวข้อนี้มีคำศัพท์ที่ต้องแยกพิจารณาอยู่ 2 คำ คือ มรรยาท กับ โคจร คำว่า “มรรยาท” บางทีก็เขียน “มารยาท” แต่ในตำราพระพุทธศาสนา มักนิยมใช้คำว่า “อาจาระ” อาจาระนั้นแบ่งออกเป็น 2 อย่าง คือ อาจาระที่ดี กับ อาจาระที่ไม่ดี อาจาระที่ดี คือ การไม่ล่วงละเมิดทางกายและทางวาจา นั่นคือการสำรวมระวังในศีลทั้งมวล มี ความเคารพยำเกรงในพระสัมมาสัมพุทธเจ้า และภิกษุผู้มีพรรษามากกว่า ถึงพร้อมด้วยหิริโอตตัปปะ นุ่งห่ม เรียบร้อย มีอากัปกิริยาท่าทางที่สงบสำรวมงดงาม ดูแล้วน่าเลื่อมใส สำรวมอินทรีย์ รู้จักประมาณในการ บริโภค มีความเพียร ประกอบด้วยสติและสัมปชัญญะ เป็นผู้มักน้อย สันโดษ ไม่คลุกคลีกับหมู่คณะ อาจาระที่ไม่ดี คือ การล่วงละเมิดทางกายหรือทางวาจา หรือทั้งทางกายและทางวาจา พระภิกษุ ที่มีอาจาระไม่ดีย่อมเลี้ยงชีวิตด้วยมิจฉาอาชีวะ เช่น การพูดประจบสอพลอ หรือให้สิ่งของเพื่อให้เขารัก หรือประจบสอพลอด้วยการขออุ้มเด็กเล่น การพูดหยอกล้อทีเล่นทีจริง หรือการอาสารับใช้ทำกิจให้ฆราวาส โดยหวังอามิสรางวัลจากเขา อาจาระที่ไม่ดีนั้นถือว่าเป็นการประพฤติทุศีลด้วยประการทั้งปวง นอกจากนี้ อาจาระที่ไม่ดีของพระภิกษุยังรวมถึงกิริยาอันไม่สมควรต่างๆ เช่น การไม่ทำความเคารพ พระเถระหรือพระภิกษุผู้มีพรรษาสูงกว่า การยืนหรือนั่งเบียดเสียดในที่ชุมนุมสงฆ์ การนั่งเบียด นั่งบังหน้า นั่งคลุมศีรษะ บังหน้าพระเถระในที่ประชุม การแกว่งแขนขณะที่พูดกับพระเถระ การสวมรองเท้าเดินจงกรม อยู่กับพระเถระที่กำลังเดินจงกรมโดยไม่สวมรองเท้า การแย่งชิงขึ้นหน้าพระเถระขณะเดินตามทางหรือ เดินเข้าประตู การกีดกันอาสนะภิกษุใหม่ หรือเบียดเสียดเพื่อกีดกันพระภิกษุใหม่ ภิกษุบางรูป เมื่ออยู่ท่ามกลางสงฆ์ไม่แสดงอาการนอบน้อมต่อพระเถระ เมื่อจะแสดงความคิดเห็น ของตนก็ไม่ขออนุญาตพระเถระผู้เป็นประธานในที่ประชุมเสียก่อน ในกรณีที่ไปสู่บ้านฆราวาสก็ฉวยโอกาส เข้าไปดูตามห้องต่างๆ เมื่อพบเด็กก็ลูบคลำศีรษะ เมื่อพบหญิงก็เข้าไปสนทนาซักถามถึงเรื่องภัตตาหารว่า เธอจะจัดถวายสิ่งใดให้บ้าง ความประพฤติดังกล่าวแล้วนี้ล้วนเป็นตัวอย่างของอาจาระที่ไม่ดีทั้งสิ้น ในทางกลับกัน พระภิกษุที่มีความเคารพอ่อนน้อมต่อพระเถระ นุ่งห่มสละสลวย เรียบร้อย สำรวม บ ท ที่ 6 คุ ณ ธ ร ร ม ที่ ทำ ใ ห้ เ ป็ น ผู้ บ ริ สุท DOU 73