ข้อความต้นฉบับในหน้า
ในบรรดาบุคคลทั้ง 6 ประเภท ดังกล่าวแล้ว คงจะมีแต่ประเภทที่ 1 เท่านั้น ที่เราไม่สามารถเลือก
ได้เลย หลังจากที่เราถือกำเนิดเกิดมาดูโลกนี้แล้ว อย่างไรก็ตามมารดาบิดาที่มีจิตใจปรกติและมีสติ สัมปชัญญะ
บริบูรณ์ ไม่ว่าจะมั่งมีหรือยากจน ย่อมมีคุณธรรมเหมือนกันประการหนึ่งคือ มีความรัก และปรารถนาดี
ต่อบุตรของตน
ด้วยเหตุนี้จึงเป็นที่ยอมรับกันว่า กัลยาณมิตรที่แท้จริงของเราก็คือมารดาบิดาของเราเอง ส่วน
บุคคลอีก 5 ประเภทนั้น เรามีโอกาสเลือกสรรได้ (สำหรับบุตรของเรานั้น เราย่อมอบรมสั่งสอนให้เป็นไป
ตามแนวทางที่เราต้องการได้) ปัญหาจึงมีอยู่ว่า เราจะใช้เกณฑ์อะไรในการเลือกคบหาสมาคมกับบุคคลต่างๆ
เพื่อจะได้พบแต่กัลยาณมิตร ห่างไกลจากคนพาล
ในเรื่องการคบหาสมาคมนั้น บัณฑิตในกาลก่อนได้ให้คำแนะนำว่า
“ไม่ควรไว้ใจในคนไม่คุ้นเคย แม้ในคนคุ้นเคยก็ไม่ควรไว้ใจ”
จากข้อความนี้ คงจะทำให้เข้าใจได้ว่า ในการคบหาสมาคม กับบุคคลต่างๆ นั้น เราจะต้องไม่ประมาท
ควรตั้งข้อสังเกตไว้เสมอว่า บุคคลที่เราคบหาสมาคมแต่ละคนนั้นมีอุปนิสัยที่แท้จริงอย่างไร เพราะบางคน
แม้มีความปรารถนาดี แต่ด้วยความที่ตัวเขาเองเป็นคนพาล ก็อาจชักนำเราไปในทางชั่วโดยที่ตนเองคิดว่า
เป็นสิ่งที่ดีก็ได้ จึงเป็นสิ่งที่ต้องพิจารณาให้ถ่องแท้
แต่สำหรับผู้ที่มีความจริงใจต่อเรา พร้อมที่จะช่วยเหลือเกื้อกูลเรา เป็นที่พึ่งแก่เราในยามที่เรามี
ปัญหาหรือมีภัย ปกป้องผลประโยชน์ให้เรา ทั้งยังคอยแนะนำให้เราตั้งอยู่ในความดี ตักเตือนห้ามปราม เมื่อ
เห็นว่าเราจะทำผิดทำชั่ว คอยแนะนำความรู้และคุณธรรมที่เราไม่เคยได้ยินได้ฟังมาก่อน ตลอดจนบอก ทาง
สุขทางสวรรค์ให้ เมื่อเรามีความทุกข์ เขาก็คอยช่วยเหลือให้กำลังใจ เมื่อเรามีความสุขหรือประสบความสำเร็จ
เขาก็พลอยยินดีและไม่อิจฉาริษยา ไม่เอารัดเอาเปรียบเรา เมื่อผู้อื่นติเตียนเรา เขาก็คอยยับยั้งและปกป้องให้
เมื่อผู้อื่นสรรเสริญเรา เขาก็พลอยสนับสนุนส่งเสริมด้วย ลักษณะนิสัยที่กล่าวมาทั้งหมดนี้ คือคุณลักษณะ
ของ “กัลยาณมิตร” เราควรจะคบหาสมาคมบุคคลประเภทนี้ไว้ และแสดงความจริงใจต่อเขาเสมอ
เพื่อสัมพันธภาพที่ยั่งยืนต่อไปและเพื่อประโยชน์สุขของเราเอง แม้พระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็ทรงย้ำเตือนให้
คบกัลยาณมิตร ดังพุทธภาษิตว่า
“บุคคลไม่ควรคบมิตรเลว ไม่ควรคบคนต่ำช้าเลวทราม
ควรคบกัลยาณมิตร ควรคบบุรุษผู้สูงสุด”
จากสามัญญผลสูตรนี้ จะเห็นว่าเพราะเหตุที่พระเจ้าอชาตศัตรูทรงคบคนพาล คือพระทุศีลเทวทัต
พระองค์จึงประพฤติผิดพลาดถึงกับก่อบาปอย่างร้ายแรงที่สุด
ซึ่งยังผลให้ทุกข์ร้อนพระทัยจนไม่สามารถ
1 วิสสาสโภชนชาดก ขุ. ชา. 27/93/30
* ขุ. ธ. 25/16/25
146 DOU ชี วิ ต ส ม ณ ะ