การคบหากัลยาณมิตรและการเลือกบริโภคสังคม : หน้า 157/209

ในบรรดาบุคคลทั้ง 6 ประเภท ดังกล่าวแล้ว คงจะมีแต่ประเภทที่ 1 เท่านั้น ที่เราไม่สามารถเลือก ได้เลย หลังจากที่เราถือกำเนิดเกิดมาดูโลกนี้แล้ว อย่างไรก็ตามมารดาบิดาที่มีจิตใจปรกติและมีสติ สัมปชัญญะ บริบูรณ์ ไม่ว่าจะมั่งมีหรือยากจน ย่อมมีคุณธรรมเหมือนกันประการหนึ่งคือ มีความรัก และปรารถนาดี ต่อบุตรของตน ด้วยเหตุนี้จึงเป็นที่ยอมรับกันว่า กัลยาณมิตรที่แท้จริงของเราก็คือมารดาบิดาของเราเอง ส่วน บุคคลอีก 5 ประเภทนั้น เรามีโอกาสเลือกสรรได้ (สำหรับบุตรของเรานั้น เราย่อมอบรมสั่งสอนให้เป็นไป ตามแนวทางที่เราต้องการได้) ปัญหาจึงมีอยู่ว่า เราจะใช้เกณฑ์อะไรในการเลือกคบหาสมาคมกับบุคคลต่างๆ เพื่อจะได้พบแต่กัลยาณมิตร ห่างไกลจากคนพาล ในเรื่องการคบหาสมาคมนั้น บัณฑิตในกาลก่อนได้ให้คำแนะนำว่า “ไม่ควรไว้ใจในคนไม่คุ้นเคย แม้ในคนคุ้นเคยก็ไม่ควรไว้ใจ” จากข้อความนี้ คงจะทำให้เข้าใจได้ว่า ในการคบหาสมาคม กับบุคคลต่างๆ นั้น เราจะต้องไม่ประมาท ควรตั้งข้อสังเกตไว้เสมอว่า บุคคลที่เราคบหาสมาคมแต่ละคนนั้นมีอุปนิสัยที่แท้จริงอย่างไร เพราะบางคน แม้มีความปรารถนาดี แต่ด้วยความที่ตัวเขาเองเป็นคนพาล ก็อาจชักนำเราไปในทางชั่วโดยที่ตนเองคิดว่า เป็นสิ่งที่ดีก็ได้ จึงเป็นสิ่งที่ต้องพิจารณาให้ถ่องแท้ แต่สำหรับผู้ที่มีความจริงใจต่อเรา พร้อมที่จะช่วยเหลือเกื้อกูลเรา เป็นที่พึ่งแก่เราในยามที่เรามี ปัญหาหรือมีภัย ปกป้องผลประโยชน์ให้เรา ทั้งยังคอยแนะนำให้เราตั้งอยู่ในความดี ตักเตือนห้ามปราม เมื่อ เห็นว่าเราจะทำผิดทำชั่ว คอยแนะนำความรู้และคุณธรรมที่เราไม่เคยได้ยินได้ฟังมาก่อน ตลอดจนบอก ทาง สุขทางสวรรค์ให้ เมื่อเรามีความทุกข์ เขาก็คอยช่วยเหลือให้กำลังใจ เมื่อเรามีความสุขหรือประสบความสำเร็จ เขาก็พลอยยินดีและไม่อิจฉาริษยา ไม่เอารัดเอาเปรียบเรา เมื่อผู้อื่นติเตียนเรา เขาก็คอยยับยั้งและปกป้องให้ เมื่อผู้อื่นสรรเสริญเรา เขาก็พลอยสนับสนุนส่งเสริมด้วย ลักษณะนิสัยที่กล่าวมาทั้งหมดนี้ คือคุณลักษณะ ของ “กัลยาณมิตร” เราควรจะคบหาสมาคมบุคคลประเภทนี้ไว้ และแสดงความจริงใจต่อเขาเสมอ เพื่อสัมพันธภาพที่ยั่งยืนต่อไปและเพื่อประโยชน์สุขของเราเอง แม้พระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็ทรงย้ำเตือนให้ คบกัลยาณมิตร ดังพุทธภาษิตว่า “บุคคลไม่ควรคบมิตรเลว ไม่ควรคบคนต่ำช้าเลวทราม ควรคบกัลยาณมิตร ควรคบบุรุษผู้สูงสุด” จากสามัญญผลสูตรนี้ จะเห็นว่าเพราะเหตุที่พระเจ้าอชาตศัตรูทรงคบคนพาล คือพระทุศีลเทวทัต พระองค์จึงประพฤติผิดพลาดถึงกับก่อบาปอย่างร้ายแรงที่สุด ซึ่งยังผลให้ทุกข์ร้อนพระทัยจนไม่สามารถ 1 วิสสาสโภชนชาดก ขุ. ชา. 27/93/30 * ขุ. ธ. 25/16/25 146 DOU ชี วิ ต ส ม ณ ะ