การเข้าถึงฌาน 4 ระดับในพุทธศาสนา : หน้า 120/209

“เมื่อเธอ (ภิกษุผู้ปฏิบัติภาวนา) พิจารณาเห็นนิวรณ์ 5 ประการเหล่านี้ที่ ละได้แล้วในตน ย่อมเกิดปราโมทย์ เมื่อปราโมทย์แล้วย่อมเกิดปีติ เมื่อมีปีติ ในใจ กายย่อมสงบ เธอมีกายสงบแล้วย่อมได้เสวยสุข เมื่อมีสุข จิตย่อมตั้งมั่น เธอสงัดจากกาม สงัดจากอกุศลธรรม บรรลุ “ปฐมฌาน” มีวิตก มีวิจาร มีปีติ และสุขเกิดแต่วิเวกอยู่ เธอทำกายนี้แหละให้ชุ่มชื่น เอิบอิ่ม ซาบซ่านด้วยปีติ และสุขอันเกิดแต่วิเวกไม่มีส่วนใดๆ แห่งกายของเธอทั่วทั้งตัวที่ปีติและสุขอันเกิด แต่วิเวกจะไม่ถูกต้อง... มหาบพิตร นี้แหละ สามัญญผลที่เห็นประจักษ์ ทั้งดียิ่งกว่า ทั้งประณีตกว่าสามัญญผลที่เห็นประจักษ์ข้อก่อนๆ..... มหาบพิตร อีกประการหนึ่ง ภิกษุบรรลุ “ทุติยฌาน” มีความผ่องใสแห่งใจ ภายในเป็นธรรมเอกผุดขึ้น เพราะวิตก วิจารสงบไป ไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร มีปีติ และสุขเกิดแต่สมาธิอยู่ เธอทำกายนี้แหละให้ชุ่มชื่น เอิบอิ่ม ซาบซ่านด้วยปีติ และสุขอันเกิดแต่สมาธิ ไม่มีส่วนใดๆ แห่งกายของเธอทั่วทั้งตัว ที่ปีติและสุข อันเกิดแต่สมาธิจะไม่ถูกต้อง... มหาบพิตร นี้แหละสามัญญผลที่เห็นประจักษ์ ทั้งดียิ่งกว่า ทั้งประณีตกว่าสามัญญผลที่เห็นประจักษ์ข้อก่อนๆ มหาบพิตร อีกประการหนึ่ง ภิกษุมีอุเบกขา มีสติสัมปชัญญะ เสวยสุขด้วย นามกาย เพราะปีติสิ้นไปบรรลุ “ตติยฌาน” ที่พระอริยเจ้าทั้งหลายสรรเสริญ ว่า ผู้ได้ฌานนี้มีอุเบกขา มีสติอยู่เป็นสุข เธอทำกายนี้ให้ชุ่มชื่น เอิบอิ่ม ซาบซ่านด้วยสุขอันปราศจากปีติ ไม่มีส่วนใดๆ แห่งกายของเธอทั่วทั้งตัว ที่สุข อันปราศจากปีติจะไม่ถูกต้อง.... มหาบพิตร นี้แหละสามัญญผลที่เห็นประจักษ์ ทั้งดียิ่งกว่า ทั้งประณีตกว่าสามัญญผลที่เห็นประจักษ์ข้อก่อนๆ มหาบพิตร อีกประการหนึ่ง ภิกษุบรรลุ “จตุตถฌาน” ไม่มีสุขไม่มีทุกข์ เพราะ ละสุขและทุกข์ และดับโสมนัสโทมนัสก่อนๆ ได้ มีอุเบกขา เป็นเหตุให้สติ บริสุทธิ์อยู่ เธอนั่งแผ่ไปทั่วกายนี้แหละ ด้วยใจอันบริสุทธิ์ผ่องแผ้ว ไม่มีส่วนใดๆ แห่งกายของเธอทั่วทั้งตัว ที่ใจอันบริสุทธิ์ผ่องแผ้วจะไม่ถูกต้อง... มหาบพิตร นี้แหละสามัญญผลที่เห็นประจักษ์ ทั้งดียิ่งกว่า ทั้งประณีตยิ่งกว่าสามัญญผล ที่เห็นประจักษ์ข้อก่อนๆ” จากพระธรรมเทศนาเรื่องฌานทั้ง 4 ระดับนี้ จะเห็นได้ว่าผู้ปฏิบัติสามารถบรรลุ “ปฐมฌาน” ได้ เพราะละนิวรณ์ 5 ประการได้ กายจึงสงบ มีจิตตั้งมั่นเป็นสมาธิ สงัดจากกามและอกุศลธรรม ตั้งอยู่ด้วย - สามัญญผลสูตร ที. ส. 9/127-130/98-100 บ ท ที่ 7 ส า ม ญ ญ ผ ล เ มื อ ง ก ล า ง DOU 109