การสนทนาและการฟังธรรม : หน้า 91/226

เหล่าพระเถระและพระเขมกะต่างถามและตอบปัญหากันด้วยอาการอย่างนี้ โดยมีพระทาสกะ เป็นสื่อกลาง ซึ่งต้องเดินทางกลับไปกลับมาถึง 4 ครั้งด้วยกัน จนกระทั่งพระเขมกะยอมเดินทางไปด้วยตนเองทั้งที่ยังเจ็บไข้ เมื่อไปถึงแล้ว หลังจากทักทาย ปราศรัย ทั้งสองฝ่ายจึงได้ถามตอบปัญหากัน ซึ่งพระเขมกะได้อธิบายขยายความหัวข้อธรรมที่พระเถระ สงสัยได้อย่างหมดจด แจ่มแจ้ง ชัดเจน และในระหว่างสนทนานั้น ทั้งสองฝ่ายต่างก็พิจารณาธรรมที่แสดง ไปพร้อมๆ กันเลยทีเดียว และเมื่อธรรมภาษิตจบลง จิตของพระเถระทั้ง 60 รูป และของท่านพระเขมกะ ก็พ้นแล้วจาก อาสวะ (บรรลุเป็นพระอรหันต์) ในทันที จากเรื่องนี้ ชี้ให้เห็นว่า การให้ธรรมะเป็นทาน เป็นสิ่งที่มีคุณค่า และเป็นเลิศกว่าทานทั้งปวง เพราะ ทำให้ผู้ที่แสดงธรรม และผู้ฟังธรรมได้รับประโยชน์สุข คือความดีตั้งแต่เบื้องต้นจนถึงพระนิพพาน อย่างไรก็ตาม พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสไว้ว่า “การได้ฟังซึ่งพระสัทธรรม เป็นของอันบุคคลได้ โดยยาก” ทั้งนี้ก็ด้วยเหตุ 2 ประการ คือ 1. เป็นสิ่งที่ได้ยากเพราะเป็นการยากที่จะหาผู้เทศนาให้ฟัง คือ ต้องรอให้มีพระสัมมาสัมพุทธเจ้า มาตรัสรู้ แล้วแสดงธรรมเทศนาสั่งสอน หรือแม้จะมีพระสัมมาสัมพุทธเจ้ามาตรัสรู้ธรรมและสั่งสอนแล้ว แต่ผู้ที่ได้ฟังหรือได้เล่าเรียนศึกษาไม่แตกฉาน ในธรรมวินัย เมื่อนำมาแสดงให้ผู้อื่นฟังก็ไม่เกิดความเข้าใจได้ จึงไม่เลื่อมใสศรัทธา ดังที่พระองค์ตรัสว่า “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความมีปรากฏแห่งบุคคล 3 หาได้ยากในโลก บุคคล 3 คือใคร คือ พระตถาคต อรหันตสัมมาสัมพุทธะ 1 บุคคลผู้แสดงธรรม วินัย ที่ตถาคตประกาศแล้ว 1 บุคคลผู้กตัญญูกตเวที 1 ความมีปรากฏแห่งบุคคล 3 นี้แล หาได้ยากในโลก” 2. เป็นสิ่งที่ได้ยากเพราะเป็นการยากที่จะหาผู้เลื่อมใสในการฟังธรรม คือ คนมีนิสัยไม่อยากฟัง หรือแม้ได้ฟังก็ไม่ซาบซึ้งในรสพระธรรม มีความเกียจคร้าน ฟุ้งซ่าน ง่วงเหงา หาวนอน หรือเกิดเป็นคน มิจฉาทิฏฐิ พิการ บ้า ใบ้ หูหนวก 1 หรือเกิดในอบาย ก็ไม่อยู่ในวิสัยที่จะฟังธรรมได้ จึงไม่สำเร็จประโยชน์ใน การฟังธรรม ดังที่พระองค์ตรัสไว้ว่า “สัตว์ที่ได้ฟังธรรมวินัยที่พระตถาคตประกาศไว้ มีเป็นส่วนน้อย สัตว์ที่ ไม่ได้ฟังธรรมวินัยที่พระตถาคตประกาศไว้ มากกว่าโดยแท้ สัตว์ที่ได้ฟังธรรมแล้วทรงจำไว้ได้มีเป็นส่วนน้อย สัตว์ที่ได้ฟังธรรมแล้ว 1 ทุลลภสูตร, อังคุตตรนิกาย ติกนิบาต, มก. เล่ม 34 ข้อ 554 หน้า 528. 80 DOU บ ท ที 4 ธ ร ร ม ท า น