ข้อความต้นฉบับในหน้า
วิทยฐานะกรมมนา
๘๘
อธิบดีลง์ เมื่อจะปลงใหเป็นวิทยฐานะของ บ. ทานลง "ก" ทับศัพท์บางตัวอย่างเช่น อุ. พู หทโย ยงสี โล = พูนทิศโก ชนโท ฯ
คำแปล อ. แม่น้ำ ท. ในนบทมโค มาก อ. ชนบทนัน ชื่อว่ามีแม่ น้ำมาก ฯ
ข้อสังเกต ว่า "เทิ" ื่พระเดิมเป็นอธิสิถิง์ เมื่อเป็นวิทยะของชนบทนัน เป็นวิงค์ ท่านใขคำ ก เข้าข้างๆ
อย่างไร้กาล ยุทธทาตตามแผนดงมาแล้ว วันนึง ทุรีอา ถึง ลิตีผูพพิพิธนี้ ตัวประธานของบทปลงเป็น มูลจิต อย่างเดียว เมื่อจะให้เป็นสองส่วน ก็ต้องประกอบอ ศัพท์และ จ ศัพท์ ให้มีกิงดรงกัน ตัวอย่างเช่น
อ. สนตุ ติจิต ยาม สา = สนตุจิตดา ภิกฺขุฯ (อธิสิถิง์)
คำแปล อ. จิต ของภิกษุเป็ สนามแล้ว อ. ภิกษุนั้น ชื่อว่ามีสนงแล้ว.
อ. พูนธ ธนณ ยงสี ติ = พุทธรฺฐ กุม์ ฯ (พุฒิลิงค์)
คำแปล อ. ทรัพย์ ท. ในนบทดามา อ. ลูกฺนัน ชื่อว่ามีสังฆงแล้ว.
พาหพพิทเหล่านี้ เป็นวิเคราะห์ ตัววิทยะและตัวประกอบ มีสีดังว่า วิกิดี เสมอกัน แปลกแต่ สัพนาม คือ บ และ ค ที่เพ่งถึงตัวประธานของบทปลงแห่ง ลามา ท่านจึงเรียกสมานว่านี้ว่า "ตุลยอธิกรณ์พุทธพิษ"
ถังรอปฺมาทพุทธพิษสมาส
สมาที่มีรวิวิเคราะประกอบด้วยอุปมา เรียกว่า "อุตฺถิอุปาทพุทธพิษ" กล่าวคือ มี อิว แปลว่า เพียงตั้ง อุปมาค้น เป็นการเปรียบเทียบของ 2 สิ่ง ที่สามารถเปรียบกันได้ มามกาเป็นนามนามัง 2 บาท แปลว่า "มี...เพียงฉั่ง..แหนง..." มีดํญญบาทําหน้าที่เป็นบทบาทประธาน ฯพํ ที่กล่าวเป็นล้นๆก็เป็นเครื่องหมาย
วิธีวิจารณ์ คือ นามนามด้วยแรกให้เป็นดุจวิวิธติ นามนามบทที่ 2 ให้เพิ่มเข้ามาเหมือนกับบทหลังอีกบทหนึ่งโดยหวังเป็นปฐมวิวิธติ แล้วใส่อิอิ คำศัพท์ ก่อน หลัง อิอิ คำที่ให้ดจามนามเป็รบุญวิวิธติ ตัว อิอิ คำศัพท์ เป็นปฐมวิวิธติ เมื่อลามเข้าแล้ว ตัว อิอิ คำศัพท์ให้ดจามนามเป็รบุญวิธีติ ตัว อิอิ คำศัพท์เป็นปฐมวิวิธติ เมื่อสามารถเข้าแล้ว ตัว อิอิ คำศัพท์ให้บรมรัส จงให้คำศัพท์ ที่เป็นบทของบรรจบวิเคราะฯนี้เท่านั้น ตัวอย่างเช่น