พระอึมม์ที่ถูกยกมาแปล ภาค ๑ - หน้าที่ 32 : หน้า 34/217

ประโยค - พระอึมม์ที่ถูกยกมาแปล ภาค ๑ - หน้าที่ 32 มัน คืออาถัติใจจริงทำกรรมมันได้ ผู้บำรุงชื่อทัตตะกาม ชื่อ มัตตะกาม เขาเรียกว่าหัวหน้าของมัน ฉันใด; คำพูดไมใช่จงเป็น เครื่องให้รรถถึงพร้อมนี้ บัณฑิตพึงรู้แจ้ง ฉันนั้น ใจอธิว่เป็นหัวหน้า ของธรรมทั้งหลายนัน ด้วยอรรถว่า เป็นปัจจัยเครื่องธรรมให้เกิดขึ้น ฉะนี้ เหตุนัน ธรรมทั้งหลายนัน จึงชื่อมามใจเป็นหัวหน้า เพราะเมื่อ ใจไม่เกิดขึ้น ธรรมเหล่านั้นอ่อนๆไม่สามารถจะเกิดขึ้นได้ ฝ่ายใจ ถึง เตดสทธรรมบ้างเหล่าเป้นไม่เกิดขึ้น ก็อมเกิดขึ้นได้แท้ องค์ ใจซื่อว่า เป็นใหญ๋ของธรรมทั้งหลายนัน ด้วยอำนาจเป็นอธิฏึ เหตุนัน ธรรม ทั้งหลายนันจังชื่ออิบเป็นใหญ่ เหมือนอย่าง ชนทั้งหลายมีโจรผู้ เป็นหัวโจคเป็นต้น ผู้เป็นอธิฏึ ได้ชื่อว่าเป็นใหญ๋ของธรรมทั้งหลายมีโจร เป็นต้น อง ใจได้ ใบผุเป็นอธิฏึ ได้ชื่อว่าเป็นใหญ๋ของธรรมเหล่านัน ฉันนั้น เหตุนัน ธรรมเหล่านัน จึงชื่ออามเป็นใหญ่. อง สิ่งทั้งหลายนันจึงเสร็จแล้วด้วยอัตตมัมิเป็นต้น จึงชื่อว่าของสำเร็จแล้ว ด้วยไมเป็นต้น ฉันใด, มัณฑรราทั้งหลายนัน ได้ชื่อว่ากำลังแล้วยัง ด้วยใจ เพราะเสร็จมาได้ ฉันนั้น บทว่า ปทุมุราน เป็น อันโทมิอธิษฐานเป็นต้นซึ่งรวม ประทุษร้ายแล้ว. จริงอยู่ ใปกติซื้อว่าอังจิต, อังจิตนัน ไม่ต้องโทษประทุษร้ายแล้ว. เหมือนอย่างว่า น้ำใสศราหงอมแล้ว เพราะสีทั้งหลายมึสีเขียวเป็นต้นซึ่งจริงาม (กลบ) เป็นน้ำต่างโดย ประเภทมันเขียวเป็นต้น จะชื่อว่าน้ำใหม่มีใช่ จะชื่อว่าน้ำใสตาม เดิมนันแลก็ใช่ ฉันใด, อังจิตแม่นัง อันโทมิอธิษฐานเป็นต้น