การควบคุมความอยากและความพอดีในชีวิต : หน้า 128/263

ประโยชน์ต่อชีวิตนัก แต่ที่อยากได้ ก็เพราะตกอยู่ในอำนาจของความอยากอันเป็นกิเลส นอกจากแยกแยะได้แล้ว ยังมีสติคอยคุมใจ ไม่ยอมให้ตนเองตกเป็นทาสของความ อยากอีกด้วย 3.2) “เหมาะสม” คือ สมควรแก่ฐานะ สมควรแก่กาลเทศะ และเพศภาวะของตน ทั้งในแง่ชนิด คุณภาพ วิธีการได้มา วิธีการใช้ และวัตถุประสงค์ในการใช้งาน ของบางชนิดหากแสวงหามาโดยไม่คำนึงถึงความเหมาะสม เมื่อได้มาแล้ว นอกจาก เพิ่มภาระในการดูแลรักษาแล้ว ยังทำให้จิตใจฟุ้งซ่าน และยังขัดต่อความรู้สึกของสังคมและ เพื่อนฝูงอีกด้วย 3.3) ทำไมการรู้จักประมาณปัจจัย 4 จึงเป็นเหตุให้เกิดความสบาย เหตุที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าใช้ปัจจัย 4 เป็นเครื่องมือฝึกความพอดีและความเหมาะสม นั้นก็เพราะว่า ปัจจัย 4 เป็นเครื่องหล่อเลี้ยงชีวิต ถ้าขาดสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ชีวิตก็ยากที่จะดำเนินไปโดยราบรื่น เป็นผลเสียต่อสุขภาพกาย และสุขภาพจิต ถ้ามากเกินไป ก็เป็นที่มาแห่งความเดือดร้อน โรคภัยไข้เจ็บ และเป็นภาวะใน การดูแลรักษา พระพุทธองค์จึงทรงสอนให้ควบคุมการประมาณในการจัดหาปัจจัย 4 เข้ามา ใช้สอยตั้งแต่ต้นเพราะการที่ใครคนหนึ่งจะควบคุมกิเลสในใจไม่ให้กำเริบเสิบสานได้ ต้องบริหาร ปัจจัย 4 พื้นฐานให้ลงตัว แล้วความสบายที่เกิดจากการควบคุมความอยากไว้ได้ก็จะเกิดขึ้น ตามลำดับ ซึ่งเป็นพื้นฐานที่ทำให้เกิดความก้าวหน้าในการทำความดีอื่นๆ ต่อไป ปัจจัย 4 เป็นบ่อเกิดนิสัย ชีวิตคนเรานั้นที่ทุกข์ก็เพราะตามใจกิเลสจนเคยตัว การควบคุมกิเลสให้อยู่มือ ก็ต้อง ฝึกควบคุมใจ และจุดเริ่มต้นของการควบคุมใจ ก็คือ ฝึกประมาณในการใช้สอยปัจจัย 4 เพราะ เมื่อฝึกอย่างนี้แล้ว ใจย่อมละเอียดอ่อน ไม่ว่าจะหยิบจะจับทำสิ่งใด ย่อมพอดีลงตัวไปหมด นิสัย มีเหตุมีผล ไม่เอาแต่ใจตัวเองย่อมเกิดขึ้นมา ในที่สุด ย่อมเป็นผู้ควบคุมใจของตนเองได้ดี ความสุขย่อมเกิดขึ้นตามลำดับ เหมือนดั่งพุทธพจน์ที่ว่า จิตที่ฝึกดีแล้ว ย่อมนำสุขมาให้ นั่นเอง การรู้ประมาณปัจจัย 4 ทำให้เกิดปัญญา เนื่องจากฝึกความพอดีและความเหมาะสมในการใช้ปัจจัย 4 มามาก ทำให้มีสติรู้ เท่าทันในแต่ละวาระจิต มีปัญญามองทะลุสรรพสิ่งต่าง ๆ ตามความเป็นจริง เมื่อมีสติปัญญา บทที่ 4 จั ก ร ธ ร ร ม ห ลั ก การพัฒนาตนเอง และฐานะทางเศรษฐกิจ... DOU 117