ประมวลปัญหาและเฉลยมาลัยเวทยานต์ : หน้า 80/197

ประโยค - ประมวลปัญหาและเฉลยมาลัยเวทยานต์ (สำหรับเปรียญธรรมตรี) หน้าที่ 78 วิสาสนะ และมีหลาย ๆ ศัพท์ได้ ไม่มีมิอักขัด ส่วน ทิกฺ มีสังขยา คุณนามหน้ามีฉายมิอักขิดเพียง 2 ศัพท์ ศัพท์หน้าบนี้เป็น วิสาสนะ ศัพท์หลังเป็นตัวประกอบหลาย ๆ ศัพท์ อย่าง ทวนทะไม่ใช่ ส่วนบทลง นิมลังค์และวณงเช่นเดียวกับทวนทะ [อ.น.] ถ. เมือทราบแล้วว่า ทวนทะจะอ่อนอิฉลานามนามตั้งแต่ 2 ศัพท์ ขึ้นไปเข้าเป็นบทเดียวกัน นามนามที่จะต่อเข้ามัน เมื่อเป็นนามแล้ว ก็อเข้าเป็นทวนทวาสมาได้ทั้งนั้น หรือมีจักอย่างไรบ้างหรือไม่? ฎ. นามนามที่จะอ่อนเป็นทวนทวาสมาได้มิอักขัด คือ ต้อง เป็นนามนามที่มีลักษณะเช่นเดียวกันหรือพวกเดียวกัน เช่นคำใน ภาษาไทยว่า คฤหัสถบรรพชิต บูรณะและสตร เด็กและผู้ใหญ่ หมีกและปากกา นาและสวน เป็นดัง จึงเข้าเป็นได้ ส่วน นามที่เข้าพวกกันไม่ได้ คือต่างพวกกัน จะอ่อนเป็นสมาสนี้ไม่ได้ ตัวอย่างเช่น น้ำและคน ดินและปลา เป็นต้น ไม่ใช่ว่าเป็น นามนามแล้ว จะอ่อนเข้าเป็นสมาสได้ทั้งนั้น.[อ.น.] ฎ. ศัพท์ ๆ เดียว แต่เท่านั้นเป็นศัพท์สมาสก็ได้มีรึหรือ? ถ้ามีจริง จงหาตัวอย่างมาแสดง. ฎ. มี ท่านเรียกว่า เอกเสสเหลือไว้ศัพท์เดียว เช่น อุปสกา แปลว่า อุปกาลและอุปสิกทั้งหลาย เทวา แปลว่า เทพฤ คณะและ มนุษย์ทั้งหลาย อุตตา คนและคน เป็นต้น ศัพท์ที่กล่าวมานี้ มี วิเคราะห์ดังนี้ อุปสโก จ อุปสิกา จ=อุปสกา, เท โ จนมุสโล จ