ประมวลปัญหาและแนวทางวิเคราะห์ ศัพท์ถักทิต : หน้า 100/197

ประโยค - ประมวลปัญหาและแนวทางวิเคราะห์ (สำหรับเปรียญธรรมตรี) - หน้า 98 วิวัฒนิติของศัพทหน้าแล้วอ่อนเข้ากัน เช่น สุขามะ-ชาตใด ถ้อลเป็น สมามีรูปดังนี้ คือ สุขามะโท หาสิเปนรูป สุขามีโก ไม่, อีก อย่างหนึ่ง ศัพทสมานไม่อับวิธีวินิจฉัยศัพท์หน้า อย่าศัพทหลังทั้ง ๆ มีวิภาคปรากฏอยู่ เช่น ทูเรนาทีน เป็นต้น ต่างกันดังนี้.[อ.น.]. ถ. ศัพท์ถักทิต ดำจากศัพท์นามมิตถอยง่าไร ? ภกฺญฺ ภิญฺโญ เป็นศัพท์ถักทิตริกหรือภิญฺโญ ? จงแปลและตั้งวิเคราะห์มาดู. ถ. ศัพท์ถักทิลงปล่อยปรุงขึ้นจากศัพท์ที่เป็นนาม ศัพท์นาม-มิกิปรุงขึ้นจากกฤฏู ภกฺญฺ แปลว่า ผู้ตอบโดยปกติ ปรากฏา ภิกฺขณ ธาตุ ลง ธู ปัจจัย วิภาคระหว่าง ภกฺฺติ สีโลนาติ ภิกฺขุ [คนใด] ย่อมขอ โดยปกติ เหตุนันะ [คนนัน] ชื่อว่าผู้โดยปกติ. ภกฺฺโญ ปรุงจากศัพท์นามว่า ภิกฺขา ณ ปัจจัย วิภาคระหว่าง ภิกฺขาน+ สมโภ-ภิกฺโญ แปลว่า ประชุมแห่งข้าวทั้งหลาย ชื่อ ภิกฺโญ.[๒๕๔] ถ. ศัพท์ถักทิต แจกวิภิตติได้หรือไม่ ? ปญฺญฺโญ เป็นศัพท์ถักทิต หรือไม่ใช่ ? เพราะเหตุไร ? ถ. ที่เป็นสมัญญัติติต และ ภาวัตถิต แจกวิภิตติได้, ที่เป็น อัพยัติภักษิต แจกวิภัตติไม่ให้, ปญฺญฺโญ เป็นศัพท์ถักทิต เพราะลง ณ ปัจจัย ในตุสัทธิติต วิวิเคราะห์ว่า ปญฺญา อุตฺตติ ปญฺโญ.[๒๕๔๓]. ถ. เพื่อประโยชน์อะไร จงใช้ปัจจัยนี้เข้าไปประกอบกับศัพท์ ต่าง ๆ ? ถ. เพื่อประโยชน์ย่อคำพูดให้สั้นเข้า เช่นคำว่า ข้ามด้วยเรือ