การประมวลปัญหาเกี่ยวกับสมาสในไวยากรณ์ : หน้า 85/197

ประโยค - ประมวลปัญหาและเขียนบาสไวยากรณ์ (สำหรับเปรียญธรรมตรี) - หน้า 83 อย่างเดีย? จะทราบได้อย่างไรว่าเป็นสมาสไหน ? ตอบให้มีอุทาหรณ์เทียว. ต. สมาหรทิติสมาส, สมาหราทวันสมาส, และอพิยภาว-สมาส, สมาหรทฤ ฯมีสุขอยู่หน้า, ประธานอยู่หลัง. สมาหร-ทวันวะ เป็นประธานทั้งสิ้น. อัพยิภาวะ มีอุปสรรคหรืออินามอยู่หน้า และนิมมบทหน้าเป็นประธานของบทหลัง มีด้วยอย่างดังนี้: สมาหรทฤ ฯอุ ทหรณ์ว่า ตโย-โลคะ-ติโลคฺ. สมาหรทวันวะ อุทหรณ์ว่า สูงโโน น บุญป๋า ไ ฯ - สงปนุตวา. อัพยิภาวะ อุทหรณ์ว่า นครสท+พี่ธิ=พิฬนคร.[๒๕๒๖] ต. อัพยิภาวสมาส ต่างกับดับปริสมาสอย่างไร? ยกาวุฒมแปลว่า คนเจริญแล้วอย่างไร, อนุญฺญร โ พระคระน้อย เป็นสมาสอะไร? ในจึงว่าอย่างนั้น ? ก. ตับุรสมาส มีบทหลังเป็นประธาน ไม่นิยลิงค์และวณะ, อัพยิภาวสมาส มีบทหน้าเป็นประธานและเป็นอุปสรรคหรือ นิบา ฯบทหลังเป็นบุคคลลิงค์ เอกาวะ. ยาวฤ ฯ เป็นอัพยิภาว-สมาส เพราะมีบินดอยู่หน้ามา, และบทหลังเป็นบุคคลลิงค์ เอกาวะ, แมบทหน้าไม่ได้เป็นประธาน ก็ไม่เป็นข้อสำคัญที่จะทำลายความเป็นอัพยิภาวะได้, เมื่อแปลโดยความว่าตามเก่า จะพึงเห็นว่าว่า เป็นอัพยิภาวะแท้. อนุญฺร โ เป็นคมมธรายสมาส, ไม่ใช่ข้อยิภาวะ เพราะบทหลังผิด ลักษณะดังกล่าว. [๒๕๔๕] ก. สมาสที่อัพยิภาวอ้ายหน้า อย่างไหนดีเรียกชื่ออย่างไรบ้าง ?