การใช้ปัจจัยและธาตุในภาษาไทย : หน้า 172/197

ประโยค - ประมวลปัญหาและถ่ายทอดวิทยาการ (สำหรับเปรียญธรรมตรี) - หน้าที่ 169 ตัวเดียว มี อา เป็นที่สุด เช่น ปา จา ทา เป็นต้น ท่านใหลลง ย ปัจจัย หลังชาติ เช่น มชฌาปนี กมฺภจาย อภิณหาย เป็นต้น ถ้าหาที่มาฯ อีอี เป็นที่สุด เช่น อิส ธาตุเป็นต้น ต้องวิจาร อีอี เป็น เอ, เออ เป็น อาย เช่น วุฒมาปาจิ ต้องวิจาร อู อูเป็น โอ, เอ โอ เป็น อาว เช่น ธมมาวารี เอภาวี เป็นต้น. อนุ ปัจจัย เมื่อลงที่ฐานแล้วต้องพูดกัน เช่นเดียวกับที่กล่าว แล้วใบตำริติ แล้วเอา อก เป็นต้น ถ้า ลงที่ฐ ดู มีพยัญชนะตัวเดียว มี อาเป็นที่สุด ให้ลง อุ ปัจจัย หลัง ธาตุด้วย เช่น ทายโก ถาม อีอี อา เป็นที่สุด ต้องพูดธิและ แปลสระอย่างเดียวกัน นี้ ปัจจัย ที่กล่าวแล้ว ปัจจัย แปลจาก นี้ ปัจจัย ก็คือ ไม่เนียมลงในครรภ์แห่งศิลป์ มีเท่านั้นหน้าก็ได้ ไม่น่าหน้าก็ได้ ที่เนียมอันนี้คือ เอาน ออก เสมอไป. ดู แล้ว ปัจจัย เมื่อลงที่ธาตุอยู่พยัญชนะ ๒ ตัว ต้องลงพยัญชนะ ที่สุดธาตุ งไว้แต่พยัญชนะต้นธาตุตัวเดียว และคง ลง ปัจจัยไว้ แล้วช้อน ๓ หน้า ๆ ปัจจัย ทำให้พยัญชนะอยู่หน้่า ๆ เป็นครู เสมอ ไป เช่น ครู ธาตุ เป็น กดุกา วา ธาตุ เป็น คุดา เป็นต้น ถ้า พยัญชนะที่สุดธาตุเป็น น จะงน น ไว้ไม่ต้องซ้อน ก็ได้ หรือจะ ลบ แล้วซ้อน ก็ได้ ตามแต่จะเห็นควร เช่น หนุน ธาตุ เป็น หนตา ขุน ธาตุ เป็น ขตา เป็นต้น, ถ้าลงที่ธาตุพยัญชนะตัวเดียว ไม่มีวิธีเปลี่ยนแปลงอย่างไร คงธาตุปัจจุไว้ตามเดิม เช่น ธา