ประมวลปัญหาและถ่ายบาลีไว้วาระณี : หน้า 173/197

ประโยค- ประมวลปัญหาและถ่ายบาลีไว้วาระณี (สำหรับเปรียญธรรมตรี) - หน้าที่ 170 ธาตุ เป็น ธาตุ, อธา ธาตุ เป็นอธา เป็นต้น, ถ้าธาตุมีสัง เป็น ครู แล้ว จะคงตามเดิมหรือจะวิกา อันเป็น เอ๋ อ อะ ก็ได้ ตามแต่ความนิยม ศัพท์ที่ประกอบด้วย ดูปัจจัย นี้ นิยมแจกตาม แบบ สกตุ เป็นพื้น, องนั้น ปัจจัย ลงในอรตแห่งสติสิกได้ ไม่ลง ก็ได้ ไม่มีจำกัด. รูป ปัจจัย เมืออกที่ธาตุแล้ว ต้องลง บ ร หลอดไว้ถึงรั่ ร ซึ่ง ถ้าหากดูภูมิชนะ 2 ตัวเป็นรัศะ ต้องลงพญชนะตัว ที่สุด เช่น คบ ธาตุ เป็น ปาริ ในต้น ถ้าธาตุมีพญชนะสังโคบ อยู่เบื้องหลัง ไม่ต้องลงพญชนะที่สุด เป็นแต่รัศะ อู เป็น อุ เป็น อุ เช่น กิฏฐ ธาตุ เป็น กิฏฐุ่น เป็นต้น ถ้าทุมีพญชนะตัวเดียว ต้องลง ระที่ธาตุ แล้วประกอบ อู เข้ากับธาตุ เช่น ณ ธาตุ เป็น วิญญ เป็นต้น. ปัจจุบี นิยมลงในอรตแห่งสติสิก แตะมีบื่นหน่านหน้า ก็ได้ ไม่มีก็ได้ ไม่มีจำกัด. ปัจจัย 5 ตัวเป็นเครื่องหมายกิตตรูป คัฑฒสาณะ. เมื่อสังเกตดังกล่าวมาแล้ว ย่อมทราบไว้ว่า สัพพะในองค์นั้น ๆ ได้.[O. น.]. กิจจะปัจจัย 2 ตัว เมื่อองแล้ว จะสังเกตดูได้อย่างไร ว่า ศัพท์นั้น ๆ ลงปัจจัย 2 ตัวนี้ ? รูปได้ดังนี้ คือ ปัจจัย 2 ตัวนี้ เป็นเครื่องหมายกัมมความสานะ และ ภาวะ ภาวะสานะ แต่ภาวะปภาวะสานะ มีที่ใช้น้อย.