ประมวลปัญหาและการเขียนมาลัย : หน้า 86/197

ประโยค-ประมวลปัญหาและเขียนมาลัยไวายในกาณ์ (สำหรับเปรียญธรรมตรี) - หน้า 84 ๑. ถ้าอพยพศัพท์ที่อยู่หน้่านั้น ใช้เป็นประธานของหลัง ทั้งเป็น นุปุงลิงค์ เอกาะนะ ชื่ออพยพว่า สมาส, ถ้าเป็นแต่เพียง วิสสนะ และไม่ใช่ น ศัพท์ด้วย. บทหลังจะเป็นถึงอะไร วนอะไร ก็ตาม เรียกชื่อว่า กัมมารายสมาส, ถ้าเป็น น ศัพท์ และเป็นวิสสนะ ด้วย เรียกชื่อว่า อุคุตปริสมาส, ถ้าไม่ได้เป็นวิสสนะ เรียกชื่อว่า น บุพพลพุทพิมาสถ. [๒๔๒] ๒. นิมมล เป็นนามนามา เป็นสมาสะอะไร ? เป็นคุณนาม เป็นสมาสะอะไร ? จงแสดงวิเคราะห์. ๓. นิมมล เป็นนามนามา เป็นอัพยาวกวาสมาส วิเคราะห์ว่า มสมาส+อภิโว = นิมมล. เป็นคุณนาม เป็นพุทธพิสสมาส วิเคราะห์ ว่านิขุนฺน มฺฬ อุตฺตุ นิมมล. [๒๕๔] [ พุทธพิสสมาส ] ๔. สมาสเช่นไร เรียกว่า พุทธพิสสมาส ? แบ่งเป็นก่ออย่าง ? ๕. สมาสที่มีบทอื่นเป็นประธาน เรียกว่า พุทธพิสสมาส แห่ง เป็น ๖ ตามวัตรติ คือ ทุตูพุทธิกา ตติยาพุทธิกา จตุสุขีพุทธิ ปัญจมีพุทธิ นิฐิพุทธิ สัตถมีพุทธิ. [อุน.] ๖. สังเกตอย่างไร จึงจะทราบได้ว่า เป็นพุทธพิส ? ๗. ถ้าท่านแปลได้ด้วย สังเกตคำแปล คือ พุทธพิส ท่านนิยมให้แปลว่า "ม" เมื่อเห็นคำแปลเช่นนั้นเข้า ก็ทราบได้ทันทีว่า