ประมวลปัญหาและฉายาบูลไวยากรณ์ : หน้า 83/197

ประโยค - ประมวลปัญหาและฉายาบูลไวยากรณ์ (สำหรับเปรียญธรรมตรี) - หน้า 81 ค. วิธีตั้งนี้ก่อนจะวิเคราะห์ ต้องแยกศัพท์สมุนนี้ออก บทหน้าจะต้องเป็นอุปสรรคหรือบาปเสมอไป บทหลังเป็นนามหรือ กิริยานาม ให้บบทหลังนั้นตั้งองค์ประกอบด้วยอุปสรรควิภาคิต ก่อน แล้วหาพยางค์ ซึ่งมีความตรงกับอุปสรรคหรือบาปนั้นมาดั้ง ลงถ่องข้างหลัง เช่น วิเคราะห์ว่า นครสุข+สมัย = อุปสรรค, สมัย แปลว่าใกล้ ๆ เหมือน อุป จึงใช้นเทอ อุปได้, ชีวิตสุข ยุตโก โปริฉโน ยาวชีวิต กำหนดเพียงใดแห่งชีวิต ช่อ เพียงไรแห่งชีวิต ยุตโก แปลว่าเพียงใด เหมือนยาว จึงให้เทอ ยาว ได้. ศัพท์ที่ใช้แทนอุปสรรคในวิเคราะห์ได้ดังนี้: สมัย แปลว่า ใกล้ ใช้แทน อุป, อวก แปลว่า ไม่มี ใช้แทน นี และ อบ, ศัพท์อื่นนอก จากนี้ ถ้าได้ความสมับอุปสรรคตัวใด ก็ใช้แทนอุปสรรคตัวนั้นได้. อีกอย่างหนึ่ง เอูอุปสรรคประกอบข้างหน้าศัพท์กรีธ ซึ้งเป็น คำกลาง ๆ มีจุดตัด เป็นต้น ส่วนตัวนามมาประกอบไว้ข้างหน้า ศัพท์กรีธนั้น แตะประกอบเป็นวิภัตอะไรก็แล้วแต่ความ จะบูรณะ และถ้าศัพท์กรีธาในวิเคราะห์ได้ วิภาระนั้น ท่านให้ติบ อิค ศัพท์ ซึ่งมีอรรถเป็นเหตุ ค่อท้าิวิเคราะห์ดู วิภาระ ตัว อย่างเช่น ว่าว+อนุฎุตติ= อนุวติ แปลว่า ตามลมดังนี้. นิปาตุปถกะนั้น ใช้บาตนำหน้า นิบาตที่ใช้น้ำนี้ มัก ใช้นบาต ๔ หมวด คือ นิบาตบอกความกำหนด ๑ บอกอุปมา อุปมัย ๑ บอกที่ ๑ บอกเนื้อความต่าง ๆ แต่ใช้ดูตัวไป. นิบาตบอกความกำหนด ในวิเคราะห์ใช้ ดูถก เทวด ยาว