การเข้าใจเอกวณะและบรุษในอาญาขต : หน้า 144/197

ประโยค - ประมวลปัญหาและถลายลักษณ์ไว้อรรถาธิบาย(สำหรับเปรียญธรรมดี) - หน้า 142 เป็นเอกวณะ และพวยจนอเหมือนกัน, ที่ต่างกัน คือ วณะในนาม นั้น เป็นเครื่องหมายให้ร่ามานามว่ามากหรือน้อย และอยู่ในนามนาม, ส่วนวานในอาญาขต อยู่ที่พี่กรียา ถ้านามนามเป็นวณะนะไหน ศพทก็ยกต้องประกอบเป็นวณะนั้น เว้นแต่มนามหลายศพท์ มี จ ศพท์ อยู่ในระหว่าง แม้เป็นเอกวณะ ก็ยกต้องประกอบ เป็นพวยจนอ เช่น อุปาสโก จอุปสิกา จ โสตาปนนา อเหสี. [อ.น.] ถ. เมื่อผู้อ่อนพูดกับผูใหญ่ วีธีแสดงความเคารพด้วยวาจา อย่างไรหรือไม่? ฎ. มี, คือ เมื่อผู้อ่อนพูดกับผู้โตก็เดียวนั้นนิมนให้ใช้ มัชฌมุนุษณ์เป็นพุวจน ดังกว่า ตุมฺหฺ ปอฆาสตบริวาร สวดนาย อวิจกเสท. แต่อย่างเข้าใจว่า เมื่อผู้อ่อนพูดกับผู้ใหญ๋ จะต้องใช้ผม- บรุษ พุวจน ทุกคราวไป ที่ใช้ในเอกวณะก็มี เช่นคำว่า อุปโฐมาณโย เม ภูฏ เต โหวที หรือจะใช้ประมุจบรุษ เอกวณะ ในที่ควรใช้ในยม- บรุษ พุวจน แสดงความเคารพก็ได้เหมือนคำว่า อุปโสกสโก ภนฺตุ คาวา ทิฏฺฐุมสุนฺจวิมาร อนุญฺโฑ วิรดก. [๒๕๕๖] [บรุษ] ถ. บรุษในอาญาขต แบ่งเป็นเท่าไร ? อะไรบ้าง ? จะรู้ว่าเป็น บรุษอะไรแน่ ต้องถืออะไรเป็นหลัก ? ฎ. แบ่งเป็น ๑ คือ ประมุข ๒ มัชฌมุข ๑ อุดมมุข ๑. จะรู้บรุษได้แน่ ต้องถือวิคติเป็นหลัก เพราะวิคติเป็นเครื่องแสดง