การวิเคราะห์อักษรในพระไตรปิฎก : หน้า 105/197

ประโยค - ประมวลปัญหาและลักษณาลักษณะของอักษร (สำหรับเปรียญธรรมตรี) - หน้า ที่ 103 ตามที่เห็นว่าสมควรกับศัพท์นั้น ๆ หรือคำที่ท่านนิยม ที่มีไว้หลาย ตัวเช่นนั้น ก็เพื่อให้เลือกใช้ได้สะดวก และให้ครบตามภายนิยม ที่พูดกัน. [อ.น.] ก. เมื่อปัจจัยประกอบกับศัพท์แล้ว จะทราบได้อย่างไรว่า ศัพท์นี้ประกอบกับปัจจัยตัวนั้น ๆ ข. จะทราบได้ ต้องสังเกตที่ท้ายศัพท์ และต้องทราบศัพท์เดิม ก่อน เช่น กฎจายโน ศัพท์เดิมเป็น กฎจู เมื่อแยก กฎจ ออกแล้ว คงเหลือแต่ ฉายณ ซึ่งเป็นปัจจัย ก็ทราบได้ว่า กฎจูขน ลง ฉายณ ปัจจัย เพราะ ณ เมื่อประกอบปัจจัยกับศัพท์แล้ว ท่านให้ลบเสียด เหลือไว้แต่จะที่ ณ อาย เมื่อทราบศัพท์เดิมแล้ว ก็ทราบปัจจัยได้ หรือเมื่อทราบปัจจัยแล้ว ก็ทราบศัพท์เดิมได้เหมือนกัน. [อ.น.]. ค. วิธีวิเคราะห์แห่งโคดคัตทิธิ์ ได้อย่างไร ? จงแสดง ให้เห็นชัด. ง. วิธีตั้งวิเคราะห์นั้น ท่านให้ประกอบศัพท์เดิมเป็นอนุวิภาวิภัต เอกวณะ แล้วประกอบศัพท์ที่ใช้แทน โคดค ศัพท์ เป็นปฐมวิภาวิภัต ตามลิงค์ของคนเรียงไว้แล้วศัพท์เดิม, ในโคดคัตติ คำว่า อุปจ ที่แปลว่า หลากหลาย เทน โคดค ศัพท์ ตัวอย่างเช่น สมณสุข อุปจ สำเร็จรูปเป็น สามณฺฑ ร แปลได้ความเท่ากับบนวิธีวิเคราะห์ ว่าเหลา กอแห่งสมณะ, อุปจุน นั้น แม้อยู่ในบทวิเคราะห์ก็จริง แต่ไม่ ปรากฏในบทสำเร็จเพราะลบ อุปจ เสีย ใช้ในอัศณ, เฉพาะ ศัพท์ สามณฺฑ โร่ ใช้ใน ปัจจัยแทน อุปจ ศัพท์. อย่าง การ