ประโคม - พระธีมานปัณฑิฏฐกถา ภาค 5 - หน้าที่ 85 : หน้า 87/189

ประโคม - พระธีมานปัณฑิฏฐกถา ภาค 5 - หน้าที่ 85 [ สรรสัตว์ถูกส่งไปเป็นทด ฯ ] พระศาสดา ทรงสถิตคั่งแล้ว ตรัสว่า " วิสาขา ธรรมคา สภาพธรรมทั้งหลายย่อมเป็นดั่งของสัตว์เหล่านั้น เป็นฉันกับนาย โคบาลที่ร่อนในไม้มือ ชาติ ส่งสรรสัตว์ไปสู่นักร ฯ ส่งไปสู่สำนักพยายาม ฯ ส่งไปสู่สำนักมะณะ ฯ มรณะอ่อนด้อยชีวิต คูบูคคล ตัดต้นไม้ด้วยขวาน แม่เมื่อเป็นอย่างนั้น ปวงสัตว์ชื่อว่าปราศจาก วิวัฏฐะ (พระนิพพาน) ย่อมไม่มี มัณฑะปรารถนาวิชาชั้นนั้น." คำนี้แล้ว เมื่องทรงสื่ออนุสนธิแสดงธรรม จึงรักพระคาถานี้ว่า " นายโคบาล ย่อมต้อนโคทั้งหลายไปสู่ที่กิ้น ด้วยท่อนไม้ ฉันใด ชราและมึจู ย่อมต้อน อายของสัตว์ทั้งหลายไป ฉันนั้น." [ แก้รรถ ] บรรดาปะหล่ำนัน บอกว่า ปะติ ความว่า นายโคบาลผู้ฉลาดกันโคบาลทั้งหลาย ตัวเข้าไปสู่ระหว่างกันด้วยท่อนไม้ ดีด้วยท่อนไม้ นั่นแหละ นำไปสู่ชื่อว่า ย่อมต้อน (ก็ท้งหลาย) ไปสู่ที่กิน ซึ่งมีงูญและนำหาได้ง่าย. สองว่า อายุ ปชฌานฑูติ ความว่า ย่อมตัดอินทรีย์คือชีวิต คือล่อยังชีวิตอินทรีย์ให้ล้นไป. ในพระคาถานี้ มีคำอุปไมยไม ย่อมๆ ว่า "ก็ทรงและมุจจ" เปรียบเหมือนนายโคบาล อนิทรีอิ้ชีวิต เปรียบเหมือนฝูงโค มรณะ เปรียบเหมือนสถานที่กินกัน. บรรดา