พระสัมมาสัมพุทธเจ้าและการตรัสรู้ : หน้า 143/593

ภัทรกัป ๑๔๒ ขอนอบน้อมแด่พระเวสสภูพุทธเจ้า ผู้ทรงชำระกิเลส มี ความเพียร พระกกุสันธพุทธเจ้า ผู้ทรงย่ำยีมารและเสนามาร พระโกนาคมนพุทธเจ้า ผู้มีบาปอันลอยแล้ว อยู่จบพรหมจรรย์ พระกัสสปพุทธเจ้า ผู้พ้นพิเศษแล้วในธรรมทั้งปวง และ ขอนอบน้อมแด่พระอังคีรสพุทธเจ้า ผู้เป็นศากยบุตร” พระสัมมาสัมพุทธเจ้า หมายถึง พระบรมโพธิสัตว์ที่สั่งสม บุญบารมีจนเต็มเปี่ยม แล้วได้ตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ โดยชอบด้วยพระองค์เอง คือเมื่อพระองค์ได้เข้าถึงกายธรรมแล้ว เกิดธรรมจักษุ เห็นแจ้งด้วยธรรมจักษุ และรู้แจ้งด้วยญาณ ทัสสนะของธรรมกาย ได้ตรัสรู้อริยสัจ ๔ เห็นว่าสรรพสัตว์ ทั้งหลายที่เกิดมา ต่างมีความทุกข์เป็นพื้นฐาน แล้วมองเห็นต่อ ไปว่า สมุทัย คือ เหตุที่ทำให้เกิดทุกข์นั้นคือตัณหา ตั้งแต่กามตัณหา ภวตัณหา วิภวตัณหา ทำให้เวียนวนอยู่ในสังสารวัฏไม่รู้จักจบสิ้น การจะดับต้นเหตุแห่งทุกข์ต่างๆ เหล่านี้ได้ ใจต้องหยุด ซึ่งท่านเรียกว่า นิโรธ ซึ่งแปลว่า หยุดหรือดับ ถ้าหยุดใจได้ ความทะยานอยากทั้งหลายก็หมดสิ้นไป ที่ใจยังไม่หยุด เพราะว่ายังมีความอยากได้ อยากมี อยากเป็น เมื่อยังไม่สม ปรารถนาก็ดิ้นรนไขว่คว้าเรื่อยไป หยุดใจได้เมื่อไร ก็หยุดการ เวียนว่ายตายเกิด ตัดภพตัดชาติกันเลยทีเดียว แล้วหนทาง ที่นำไปสู่การดับทุกข์ที่เรียกว่า ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทานั้น