บทกวีและกิริยาปรานี : หน้า 42/228

ประโยค - อธิบายความสัมพันธ์ เล่ม 2 - หน้า 41 บทกวี 6. บทกวีใช้ในรถพิเศษบ้าง บทกวีพิเศษบ้าง คือ :- กิริยาปรานี [๑] บทกวี ดู ปัจจัย ที่วงไว้ในที่สุดข้อตวามเรียก ชื่อว่า กิริยาปรานี. กิริยาปรานีนี้ ท่านวางไว้ในที่สุด ข้อความก่อนหน้าบ้าง ท่านหลังบ้าง ในข้อความหลายข้อ ที่กล่าว รวมแล้วแก่ หรือแยกแล้วรวม แต่ในบทที่สุด ก็มี กิริยาม พยัญออ มิลส์ สวดานี ชาติอทาโย นาม ทณฑุฑฏ- โคปปลกิติสา ชาติ รราย สมดังิน เปลสตวา ชรา พุทธิโน สมติศิ พยาธิ มรณสุข สมติิ, มรณี กุธิรายา ชินนาคา วิย ชีวิต ชินนุตติ. อธิบาย: [๑] ชื่อว่า กิริยาปรานีนี้ ใช้เรียกกิริยา ดู ปัจจัย ที่วงไว้ในที่สุดข้อตวาม, จะกล่าวว่ากิริยาดูท่านปัจจัย เช่นนั้นก็ได้ แต่พบบัณฑิตตวา ปัจจัย เป็นพื้น. ประโยคที่ว่า บทกวี ดู ปัจจัยใช้เป็นที่สุด จะเรียกว่าพากดก็ไม่ดก เพราะ บัดด้วยกิริยาในที่สุดเป็นกิริยา ดูว่า เป็นร่งกิริยานในพากย์กัง, จะจัดเข้าในกิริยาพวกอย่างลิงคัตจะก็ไม่ดก เพราะในพากย์คดี ลิงค์ตะแม่จะมีบทกิริยาในที่สุด ก็เป็นบทกิริยาที่ใช้ในว่าสะของ