อภิปรายความสัมพันธ์ เล่ม ๒ : หน้า 37/228

ประโยค - อภิปรายความสัมพันธ์ เล่ม ๒ หน้า ٣٦ ประธานโดยเป็นโโยของ ด ศัพทา ในอีกพากษ์หนึ่งในทางไวราการ เพราะในภาษาบาลีไม่ใช่พยัญชนเป็นประธาน (หรือเป็นวิสุทธิ) ตรง ๆ ใชาวย-ด (หรือวงในแต่ ๆ) เพื่อให้สิ่งความเว้นเป็นอย่างนั้น ฉะนั้น ในเวลาแลกคำพูด ท่านจึงสอนให้เอาคำพูดในพากษ์ย- ปรามาส มาประกอบเป็นโโยของ ด ศัพท์ ให้เป็นประธานในพากษ์ ด ศัพท์, หรือโดยย่อก็ใช้พศัพท์กลาง ที่นั่งไปถึงข้อความทั้งหมด ในพากย์ กิริยาปรมาณย์ได้ เช่น ปพู เป็นต้น ประกอบให้เป็นโโยของ ด ศัพท์, อู:- อุ. ที่ ๑ อิธ โณ ต โภิญฺว โสณท, ย ตุมฺแน เอว สุวจาคฺเต ถมมวิเนย ปทูพฺพิชฺฌาส มมมา มถ วภาวโย โสรตา. [ โกสารมฺพิทฺ. ๑/๕/๕] "ภิญฺท. ท., ท่านทั้งหลายเป็นผู้บูชอยูในธรรม- วินัยที่กล่าวเดียวดลแล้วอย่างนี้ พึงเป็นผู้อดทน และเป็นผู้อื่นยอมใด้, ข้อ ( ต) โอค ปูหย หรือ ตุมาหกา เอว สุวจาคฺเต ธมมวิเนย ปทูพิชฺฌาณํ สมานํ นบโสตตุ. ความที่แห่งท่าน ฯ..) นั่น พึงงามในธรรม วินัยนี้แหละ." อนุฏ ปฺก ภาวยูอากาติ ปก กิริยาปรมาณิโส. ข้อว่า เป็นประธาน นั้น พึงเห็นในเวลาเปลัด ย- ณ, ดัง อุ. นั่น แปลัดว่า ‘ภิญฺท.,’ ข้อที่ท่าน ท., เป็นผู้บูชอยู..และเป็นผู้ เสี่ยง พึงงามในธรรมวินัยนี้แหละ. ประธานในประโยค คือ คำว่า ‘ข้อที่...เสี่ยง’ ก็อธประโยค ย กิริยาปรมาณิเอง.