ความสัมพันธ์และการใช้คำว่า อร. : หน้า 62/228

ประโยค - อธิบายความสัมพันธ์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 61 ข. ออกจาก ญ ญาณดู ใน สัณฐาน เป็นไปในความรวดเร็ว สำเร็จรูปเป็น อร. แล้วทำให้เป็นนิมมมาก ก็เรียวิาสะ เป็น อร. เกิดรูปใหม่อิฐหนึ่งเป็น อร. มีความคิดเห็นควร, เหมาะ, อาว, สามารถ. แล้วกลายเป็นนิจนไป. สันนิษฐานว่า ความหมายเดิมว่า รวด (อร.) กับความหมายใหม่ว่า ครว. เป็นต้น (อร.) เข้ากันได้ เพราะอะไร ๆ ถ้วรวดเร็ว ค่อนคล้าย ก็มีอรรถรสไปทางเหมาะสม, สง, ครว, อยู่ในตัว. อธิษฐานวิธีเสนอนั้น สำเร็จอยู่ที่นิคคิดเป็นใหญ่ เช่น สุข สติ, และคำที่ลงนิคคิดเพื่อจำกัดให้เป็นกิริยาวิเศษณะ (ภาวนุปกถก) แล้ว เมื่อณิคคิดยังคงอยู่ ก็แกนไม่ได้ต่อไป อัพยร), แม้แกนมาแล้ว เมื่อคลองนิคคิดอีก ก็เป็นกิริยาวิเศษณะหน้านแน่น แน่นอนขัน เช่น จิรสท, และลงสึกอีกครั้งเป็น จิรสสุข อง จิรคายเป็นนิมต อัพยรศัพท์ไปฉะนี้. เทียบบาลี: ในบาลี อร. ธาตุเป็นไปในความไป, ในอี-ธานปทึปิฎก ข้อ ๔๘ แสดง อร. ในหมวดศัพท์จำพวกที่แปลว่ารวดเร็ว. การใช้: อร. ใช้นิความหมายได้หลายอย่าง, ในความหมายห้าม เช่น อลม พุทธรน, ในความหมายว่า ควร ว่าสามารถ เช่น อลม กำดู อลม สิริวุติ, เป็นต้น. ในทางสัมพันธ มีมาใช้เป็นวิภาคิกติ-ก็ตตาเป็นต้น เหมือนอย่างนามศัพท, ส่วนที่ใช้เป็นกิริยาบทโดยแท้น้อยต่างจาก สกุลา ลาภา. สรุปอธิบาย: กิริยาบท คือ สกุลา ลาภา อล ที่ใช้เป็นนาม กิริยาในพากย์ กัมมาวาจบ่ง ภาวาวาจบ่ง.