ความสัมพันธ์ในกิริยาภานนัย : หน้า 50/228

ประโยค - อธิบายความสัมพันธ์ เล่ม ๒ - หน้า ๑๙ ด้วยมีหลักเกณฑ์ ดังที่กล่าวแล้วจากสังเกต เว้นได้แต่ในบางแห่ง ดังที่มาเป็นตัวอย่างในข้อ [๔๕] องค์ ใจข้อความที่กล่าวรวม มา แยก ๗ องค์วางกิริยา ดูว ปัจจัยในที่สุด ท่านวางกิริยาอันก็มี อู๋ - ศา เคเห มณูเต เวนามปรีดรคหมาณุฐาน มนสิกโรณ์ใข กาจิ ทุติยผล กาจิ ตติผล ปาปณิสุ. [สามวธี ๒/๐ ]" หญิง เหล่านั้น เมื่อเรืองคับไฟไหม้อยู่, กระทำไว้ในุ ซึ่งกัมฐาน กำหนดความนาเป็นอารมณ์; หญิงบางพวกบรรลผลที่ ๒; บางพวกบรรลผล ผลที่ ๓." มนสิกโรณ์ใข น่าเรียกเป็นกิริยาภานนัย แด่มือไม่กล้ารือ ก็บต้องเรียกเป็นวิสสนะ. (จะเรียกเป็นคัฟกันตรรกียก็ดึง เพราะไม่เป็น กิริยาภายใน คือ ในระหว่าง ๆ แต่เป็นกิริยาในที่สุด.) ถ้าจะให้เป็น กิริยาภานนัย ก็ต้องเต็ม ฯลฯ ให้ กิรณูโรณ์ใข เป็น วิตกิตตคุตา ใน ฯลฯ ๆ เป็นกิริยาภานนัย.(มุกิริยา อนุต มาน ปัจจัยเป็น วิตกิตตคุตาได้), แต่ไม่่น่าเต็ม. ท่านวางไว้พอดีแล้ว. สรุปอธิบาย: กิริยาภานนัย คือกิริยาภ าปัจจัยว่าไว้ในที่ สุดข้อความ ที่กล่าวรวมบ้าง แยกบ้าง บรรจุข้อความหลายท่อนที่กล่าว รวม ๆ แยก ๆ และวางไว้ในท่อนบนบ้าง ท่อนล่างบ้าง ไม่แน่น, แต่ ในท่อนที่สุด ก็มีกิริยามาในพวกเสมอ, บวกคตา เรียกว่า กิริยา หรือ สักกัตบ้าง เหตุจุตตบ้าง ตามควรกัมบากิริยา.