บท ๒ การใช้ อภิ นิบาท และ อธร หินาม : หน้า 214/228

ประโยค - อธิบายรายละเอียดบท ๒ หน้าที่ 213 [ ๒ ] อภิ นิบาทนี้ ปรากฏในสำนวนเก่าอ่านว่า ในรูปประโยค เช่นที่ยกมาเป็นตัวอย่างนี้ พึงสังเกตให้ดี องค์ท่านบอกว่าได้แจ้งว่า ในคำสรรพ์พระมหาราชของพระมหามัณฑ์ (อันจะเทียบกับพระไตรปิฎก) สรรพนามเช่น อิติ ไม่ยอมเลิกและจวนของนานาม ในพระไตรปิฎกก็มีใช้อย่างนั้น เช่น สูงฉรา จ หิท เป็นต้น หรือดั่ง อุ ทั้งหลายที่ยกมาแล้ว. แม่ในคาถาว่า อติสิติคอตู อติสยมิกิ อุต ก็เหมือนกัน, บางท่านจึงใช้ อิติ กาโล ที่เดียว สรุปอภิธาน : อิติ นิบาท ใช้ควบท้ายศัพท์อื่นเป็นพื้น เช่น ยติทิ ยติทิ ใช้เป็นเพียงนิบาทตามควร อธร หินาม (๕) อธร หินาม หรือ อธุด หินาม เป็นนิบาท ใช้รวมกันในที่แสดงอัครรรย์, ในที่แสดงสังเวชบ้าง แต่ไม่อยู่อธร ใช้เป็นสัพพนาม ในอรรถ ย ศัพท์ ท่านก็แก้ความเป็นปฐม-วัตติเป็นต้น ตามความในที่มานั้น ๆ, เป็นวิ สถานะของบทนามนามที่พึงสัง, หินาม พึงใช้นิบาท เรียงชื่อว่า วิยุตโต หรือ อณุรียุตโต (ความเดียวกัน), ในที่แสดงสังเวช น่าเรียกว่า สุกุภคโต. ยธู หินาม มีวงไปในพากย์ใด กริยานในพากย์นั้น ประกอบด้วยวิสันต์วิถีเป็นพื้น แต่ใช้ในอรรถอดกาล. (บางมติว่า หินาม ทำกิริยาให้เป็นไปในอรรถปัจจุบันกาล). อ. ยธู