การสังคายนาในพระพุทธศาสนา : หน้า 79/249

สังคายนา (Buddhist Council) หรือสังคีติ มาจากคำว่า ส์ (พร้อมกัน) +คีติ (การสวด) ซึ่งแปลตามตัวอักษรว่า การสวดพร้อมกัน แปลตามรูปศัพท์ว่า ร้อยกรอง คือประชุมสงฆ์จัด ระเบียบหมวดหมู่พระพุทธวจนะ แล้วรับทราบทั่วกันในที่ประชุมนั้นว่าตกลงกันอย่างนี้ แล้วก็มี การท่องจำสืบต่อกันมา แต่เดิมนั้นการสังคายนาปรารภเหตุความมั่นคงแห่งพระพุทธศาสนา จึงจัดระเบียบ หมวดหมู่พระพุทธวจนะไว้ ในครั้งต่อ ๆ มา ปรากฏว่ามีการถือผิด ตีความหมายผิด ก็มีการ ชำระวินิจฉัยข้อที่ถือผิดหรือตีความหมายผิดนั้น ชี้ขาดว่าที่ถูกควรเป็นอย่างไร แล้วก็ทำการ สังคายนา โดยการทบทวนระเบียบเดิมบ้างเพิ่มเติมของใหม่อันเป็นทำนองบันทึกเหตุการณ์บ้าง จัดระเบียบใหม่ในบางข้อบ้าง ในชั้นหลังๆ เพียงการจารึกลงในใบลาน การสอบทานข้อผิดใน ใบลาน ก็เรียกกันว่าสังคายนา ไม่จำเป็นต้องมีเหตุการณ์ถือผิดหรือเข้าใจผิดเกิดขึ้น สำหรับการสังคายนาที่เกิดขึ้นในประเทศอินเดียนั้น มีด้วยกัน 4 ครั้ง การสังคายนาที่ เป็นที่ยอมรับกันของทุกนิกาย คือ การสังคายนาครั้งที่ 1 และครั้งที่ 2 ส่วนการสังคายนาครั้งที่ 3 ยอมรับกันเฉพาะฝ่ายเถรวาท ส่วนมหายานและหินยานนิกายอื่นไม่มีการกล่าวถึงการสังคายนา ครั้งนี้ สำหรับการสังคายนาครั้งที่ 4 ที่ทำกันในอินเดียภาคเหนือโดยมีพระเจ้ากนิษกะทรงอุปถัมภ์ นั้น ฝ่ายเถรวาทไม่ยอมรับ เพราะถือว่าเป็นส่วนของฝ่ายมหายานที่สืบสายแยกกันไป ตลอดจน ภาษาที่รองรับคัมภีร์ก็ใช้ต่างกันคือฝ่ายเถรวาทใช้ภาษาบาลี ส่วนฝ่ายมหายานใช้ภาษาสันสกฤต ในที่นี้จึงขอกล่าวถึงเฉพาะการสังคายนาครั้งที่ 1-3 ซึ่งเป็นที่ยอมรับกันในฝ่ายเถรวาทเท่านั้น 4.1.1 การสังคายนาครั้งที่ 1 ปฐมสังคายนา ประธานสงฆ์ : หลังจากพุทธปรินิพพาน 3 เดือน : พระมหากัสสปเถระ มีพระอุบาลีเป็นผู้เรียบเรียง สวดพระวินัย พระอานนท์เป็นผู้เรียบเรียงสวดพระสูตร ผู้เข้าร่วมประชุมสังคายนา : พระอรหันตขีณาสพจำนวน 500 รูป องค์อุปถัมภ์ : พระเจ้าอชาตศัตรู เหตุปรารภในการทำสังคายนา : พระสุภัททะกล่าวจ้วงจาบพระธรรมวินัย สถานที่ประชุมทำสังคายนา : ถ้ำสัตตบรรณคูหา ข้างภูเขาเวภารบรรพต เมืองราชคฤห์ ระยะเวลาในการประชุม - กระทำอยู่ 7 เดือนจึงสำเร็จ สุชีพ ปุญญานุภาพ, พระไตรปิฎกฉบับสำหรับประชาชน, 2539 หน้า 6-7 70 DOU ประวัติศาสตร์ พระพุทธ ศาสนา