แนวคิดและความเชื่อพื้นฐานของนิกายมหายานในพุทธศาสนา : หน้า 92/249

หลายพระองค์ทรงทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาอย่างจริงจังเรื่อยมา จนในราวพุทธศตวรรษที่ 6 นิกายมหายานก็ได้ปรากฏให้เห็นเด่นชัด เป็นนิกายใหญ่ๆ 2 นิกาย คือ นิกายมาธยมิกะ และ โยคาจาร 4.2.2 แนวคิดและความเชื่อพื้นฐานของนิกายมหายาน แนวคิดและความเชื่อพื้นฐานในพุทธศาสนาฝ่ายมหายาน ประกอบด้วยเรื่องที่เป็น หลักสำคัญดังต่อไปนี้ 1. แนวคิดเรื่อง “ตรียาน ตามหลักคำสอนของมหายาน กล่าวถึงยาน 3 ประการ ซึ่งเป็นทางหรือวิธีสู่ความ หลุดพ้น ได้แก่ สาวกยาน ปัจเจกยาน และโพธิสัตวยาน 1) สาวกยาน หมายถึง ทางของพระสาวกที่หวังเพียงบรรลุอรหัตภูมิ ด้วยการรู้แจ้ง อริยสัจ 4 เพื่อข้ามพ้นวัฏสงสารเท่านั้น ไม่ได้หวังพุทธภูมิแต่อย่างใด มหายานจึงถือว่าสาวก ยานเป็นการทำประโยชน์เฉพาะตนในวงแคบและช่วยเหลือสรรพสัตว์ไปได้น้อย และที่สำคัญ พระสาวกที่จะหลุดพ้นได้จะต้องอาศัยคำชี้แนะสั่งสอนจากพระพุทธเจ้าก่อนเพราะไม่อาจหลุดพ้น ได้ด้วยความสามารถของตนเพียงลำพัง 2) ปัจเจกยาน หมายถึง ทางของพระปัจเจกพุทธเจ้า ผู้สามารถรู้แจ้งด้วยตนเอง แต่ เมื่อหลุดพ้นแล้ว ก็ไม่อาจแสดงธรรมสั่งสอนผู้อื่นให้รู้แจ้งเห็นจริงตามตนเองได้ เพราะมิได้ สั่งสมจริตในการโปรดสรรพสัตว์อื่น 3) โพธิสัตวยาน หมายถึง ทางของพระโพธิสัตว์ผู้มีจิตใจกว้างขวาง กอปรด้วยมหา กรุณาในสรรพสัตว์ทั้งหลาย ตั้งจิตบำเพ็ญบารมีเพื่อมุ่งหมายพุทธภูมิซึ่งก้าวล่วงอรหัตภูมิ โพธิสัตวยานจึงเป็นการสร้างเหตุอันมีพุทธภูมิเป็นผล หรือกล่าวได้ว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ฝ่ายมหายานนั้นคือเหล่าพระโพธิสัตว์ที่ได้สร้างบารมีมาด้วยการช่วยเหลือสรรพสัตว์ให้พ้น จากความทุกข์นั่นเอง ในบรรดายานทั้งสามอย่างนี้แม้ว่าจะมีเป้าหมายอันเดียวกันคือการหลุดพ้นจากกิเลส- อาสวะ แต่อย่างไรตาม สำหรับพุทธศาสนิกชนฝ่ายมหายานยังคงถือว่า โพธิสัตวยานเป็นทางที่ สำคัญที่สุด และควรยกย่องไว้ในฐานะ “มหายาน” หรือยานที่ยิ่งใหญ่กว้างขวาง และควรยกย่องว่า เป็น “อนุตตรยาน” หรือยานที่ประเสริฐสูงสุด โดยมีข้ออุปมาที่น่าฟังว่า เหมือนสัตว์ 3 ตัวคือ กระต่ายม้า และช้าง ที่กำลังว่ายข้ามแม่น้ำคงคา กระต่ายไม่อาจหยั่งถึงพื้นดินได้จึงลอยน้ำข้ามไป พระพุ ท ธ ศ า ส น า ใ น อินเดีย หลังยุค พุ ท ธ ก า ล DOU 83