ปัญหาสูตรตอนที่ ๓: ปัญหาจอมเทพ : หน้า 420/589

ธรระพี ประช สั ก ก ปั ญ ห สู ต ร ต อ น ที่ ๓ (ปัญหา จอมเทพ) ៤១៩ แห่งสัญญาอันสัมปยุตด้วยปปัญจธรรม ธรรมเครื่องเนิ่นช้าเป็น เค้ามูล เป็นเครื่องก่อเกิด เป็นเหตุเกิด เป็นแดนเกิด เมื่อส่วน แห่งสัญญาอันสัมปยุตด้วยปปัญจธรรมยังมีอยู่ วิตกย่อมมี เมื่อไม่มี วิตกย่อมไม่มี” ท้าวสักกะทูลถามต่อว่า “ข้าแต่พระองค์ผู้นิรทุกข์ ภิกษุ ปฏิบัติอย่างไร ทำตัวอย่างไรจึงชื่อว่า เป็นผู้ดำเนินปฏิปทาอัน สมควร และให้ถึงความดับส่วนแห่งสัญญาอันสัมปยุตด้วย ปปัญจธรรมเล่า พระเจ้าข้า” ๒ พระศาสดาตรัสตอบว่า “มหาบพิตร อาตมภาพกล่าว โดยโสมนัส โทมนัส และอุเบกขาส่วนละสอง คือ ที่ควรเสพก็มี ที่ไม่ควรเสพก็มี อาตมภาพกล่าวหมายถึง ข้อความดังว่ามา และที่กล่าวอย่างนี้หมายความว่าอย่างไรขอพระองค์ทรงสดับให้ดี โสมนัสทั้ง ๒ อย่าง บุคคลรู้ว่า เมื่อเราเสพโสมนัสนี้อยู่แล้ว อกุศลธรรมย่อมเจริญมาก กุศลธรรมย่อมเสื่อม โสมนัสนั้นไม่ ควรเสพ แต่ถ้าเสพโสมนัสใดแล้วกุศลธรรมย่อมเจริญมาก โสมนัสเห็นปานนั้นควรเสพ มหาบพิตร โสมนัสที่เกิดขึ้นเมื่อเข้า ถึงปฐมฌาน ยังมีวิตกวิจาร โสมนัสที่ไม่มีวิตก วิจาร จะประณีต กว่า อาตมภาพกล่าวโสมนัสทั้งสองว่า ควรเสพก็มี ไม่ควรเสพก็มี แม้โทมนัส และอุเบกขา ก็มีลักษณะเหมือนกัน ขอถวายพระพร ภิกษุปฏิบัติอย่างนี้แหละ ได้ชื่อว่าเป็นผู้ดำเนินปฏิปทาอันสมควร