การวิเคราะห์ความไม่สำรวมในทุศิลาว : หน้า 12/174

ประโยคมั่ง มังคลปลิดปืนนี้แปล เล่ม ๕ หน้าที่ 12 กระทบประสาท วิ่งวิจิตรเกิดขึ้นเพียง ๒ ดวงเท่านั้น เพราะเหตุนี้ พระอรรถาถาวร จึงกล่าวว่า "เมื่อวิ่งวิจิตรเกิดขึ้น ๒ ครั้งแล้ว คงป็นต้นว่า ชานคุณณา ทูลสุสีย ว่า ผู้ศึกษาพึ่งประกอบ เข้าตามสมควรแก่นิดในวารทั้ง ๖ เพราะว่าคำทั้งหมด ท่านกล่าว ไว้ในจักษุวาทนี้และ เพราะฉะนั้นแล้วต้องกล่าวซ้ำอีก เพราะโทษเครื่องทุศิลกล่าวคือภาวะทุกจิตและวิญญัติ ไม่มีในวารทั้ง ๕ เลย; เพราะฉะนั้น องค์ทราคือโทษเครื่องทุศิล ผู้ศึกษาพึ่งประกอบเข้าได้สามารถแห่งมโนทวาร องค์รณกนิ พิงประกอบเข้า ด้วยสามารถแห่ง วารทั้ง ๖. เพราะอุตสาหกรรมมีความเป็นผู้สมสติฟันเป็นต้น อมมีธรรมเป็นปฏิปักษ์ต่อสัตว์เป็นต้นซึ่งเกิดขึ้นได้ในวาร ทั้ง ๕ ส่วนโทษเครื่องทุศิล อันเป็นวิตกกงามชึ่งเป็นไปทางกายและวาจา ไม่พึงเกิดขึ้นในวารทั้ง ๕ นั่นได้เลย เพราะฉะนั้นอัน เป็นไปทางวารทั้ง ๕ จะยังวิญญุตให้เกิดขึ้นไม่ได้เลย. กล่าวว่า ยฏ ก็ ความว่า อุทาหรณ์แห่งประกาศเป็นเหตุที่สังเวชเกิดขึ้นในชวนะ อันพระผู้พพระภาก์สรว่า "ความไม่สำรวมในทุศิลาว" นั้นอย่างไร ? อธิบายว่า เปรียบเหมือนเมื่อจะดูพระนครอันบุคคลไม่ระวัง แล้วมีอยู่ เรือนเป็นต้นอันเนื่องด้วยนครนั้นก็เป็นสถานที่อันบุคคลไม่ ระวังตัวฉันใด; เมื่อความไม่สำรวมมีในชวนะ อันเป็นต้นอัน เนื่องด้วยชวนะนั้น ก็เป็นอันภูมิไม่สำรวมแล้วฉันนั้น เพราะเหตุนี้ เมืออสร้างในวัตรอันนี้, ความที่อันนั้นเป็นของอันบุคคลไม่ระวังแล้ว ก็ยอดมามีได้ เพราะเหตุนี้ พระอรรคาถาวรจึงแสดงความเป็น