จิตที่ตั้งมั่นและพระอรหันต์ : หน้า 106/174

ประโยค - มังคลัตถีเป็นสมอเล่ม ๕ หน้าที่ 106 จิตที่ตั้งมั่น (คงที่) หลุดผ่านแล้ว ของพระอริย-สาวกนั้น ผู้ฝึกที่ พิจารณาเห็น (ความเกิด) และความเสื่อม ให้หวั่นไหวไปไม่ได้ ฉะนั้น คำนั้น ท่านพระโสณเถระ เมื่อจะพยายามพระธาตุของตน กล่าวในสำนักพระศาสดา (มา) ในปฐมวงศ์นี้ปฏิวัตรปัญญาส์ ใน นักถิ่นบาด องคุตตรนิยาม และในมนต์ขันธะ: นั่นอุ้มในอารมณ์ปฐมวงศ์จะอันนั้นว่า รูป-รวมอันบุคคลผูกต้อง ชื่อว่า ผัสสะ ในฉานั้น ธรรมที่ผึ่งรู้ได้ ด้วยใจชื่อว่า ธรรม บทว่า นุปาสนุติ ความว่า จะยังจิตให้หวั่นไหวไม่ได้ บทว่า ตาทโน คือ ผู้เข้าสัญลักษณะแห่งผงที่่งต์มาย บทว่า จิต ได้แก่ ที่ตั้งมั่น คือ ลิงคความไม่หวั่นไหว บทว่า วิปุโลมุตัตความว่า อันหลุดผ่านแล้ว ด้วยอำนาจผลสมบัติ เพราะปฏิบัติธรรมวิปัสสนา และน้อมไปแล้วในอารมณ์คือจิพидаน บทความว่า วายญาณาสนุติ ความว่า แห่งพระอริยสาวกนั้น ผูามองเห็นทั้งความเกิดขึ้น ทั้งความเสื่อมไปแห่งจิต ได้แก่พระอรหันต์ แต่ในอุตตนิยบทในพระสูตร มาว่า "อายญญาสุปปุสะสต." ก็ในอรรถกถาอุตตนิยบทนั้น ท่านกล่าวว่า "บทว่า อายญญาสุปปุสะสต-" บทว่า อายญญาสุปปุสะสต ความว่า ก็พระอรหันต์นั้น ย่อมเห็นทั้งความเกิดขึ้น ทั้งความเสื่อมไปแห่งจิตนั้น." ๑. อง. ฉุก ๒๒/๕๒๓, ๒. วิขาวคูค. ๒/๑๓, ๓. อง. ฉุก ๒๒/๕๒๓ ๔. มโนป. ๓/๕๕.