การทำความเข้าใจธรรมสาระในพระพุทธศาสนา : หน้า 82/174

ประโยค ๕๑ – มังคลดาตามินีแปล เล่ม ๔ หน้า ๘๒ หลุดพันแล้วอย่างนี้ มาว่า ธมฺมสารํ ควรวามว่า เพราะบรรลุ พระอัฐ อนึ่งชื่อว่าเป็นสาระ ในธรรมทั้งหลาย เพราะธรรมวินัย นี้มีวุฒิติปิเป็นสาระ. ทว่า นาย วาวว่า ผู้เป็นคดีอธิษฐานแล้ว ในนิพานอันเป็นธรรมที่สั้นไปแห่งกลเสร็จเป็นต้น. อีกนื่องหนึ่ง ธรรมชาติดื้อชื่อว่า ธรรมสาระ เพราะวิเคราะห์ว่า เป็นสาระในสภาว- ธรรมทั้งหลาย เพราะความเป็นธรรมชาติเสียจึง และเพราะความเป็น ธรรมชาตประเสริฐ คือจินพพาน. สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระภาคตรัส ไว้ดังนี้ว่า บรรดาธรรมทั้งหลาย วิวาอะไรประเสริฐ. และว่า วิคะ บันติฤๅกว่าว่า เป็นยอดแห่งธรรมเหล่านั้น. ชื่อว่า ผู้ดีแล้วใน ธรรมเป็นที่สั้นไป คือในอุปปัทเสนพวก อันเป็นที่สั้นแห่งสงสาร ทั้งปวง เพราะเหตุธรรมสาระนั้น. บทว่า ปฐฯ แปลว่า ละแล้ว. บทว่า โอ เป็นเพียงนิมิต๓ [๕๔๗] นิพพานนั่นมี ๒ อย่าง โดยปรยีย ด้วยประการดังนี้. พระอรรถกถาจารย์ กล่าวว่าไว้แม้นิโรธกถารวิสุทธิสูตรว่า " ปู-> นิพพานอันไม่มีปิจฉา ชื่อว่า อุปปาทะปริญญา. อีกนัยหนึ่ง อุปาทาน ๒ อย่าง คือ อุปาทานคือความยึดถือ ๑ อุปาทานคือปัจจัย ๑. อุปทาน ๔ อย่าง มีความปทานเป็นต้น ชื่อว่า อุปาทานคือความยึดถือ. ปัจจัย ทั้งหลายที่พระผู้มีพระภาคตรัสไว้ว่าอย่างนี้ว่า ' สังขารทั้งหลายมีเพราะ อวิชชาเป็นปัจจัย' ดังนี้เป็นต้น ชื่อว่าอุปาทานคืออุปจัย. ในอุปาทาน ๒ อย่างนั้น อาจารย์ยังหลาย ผู้กล่าวว่าอุปาทานคือความยึดถือ ย่อม